Sistit mesanenin yani idrar torbasının iltihaplanması durumudur. “Sistit hastalığı nedir?” sorusu için bu durumun genellikle bakteriyel bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkan bir iltihaplanma durumu olduğu söylenebilir. Kimyasal tahrişler, bazı ilaçlar ya da idrar yollarına uygulanan tıbbi işlemler de sistite yol açabilir.
Sistit Nedir?
Sistit mesanenin yani idrar torbasının iç yüzeyinde meydana gelen iltihaplanma durumudur. “Sistit nedir?” sorusunun yanıtı idrar torbasının iltihaplanması durumu olsa da sistitin en yaygın şekli bakteriyel enfeksiyon kaynaklıdır ve bu haliyle “idrar yolu enfeksiyonu” olarak da bilinir. Özellikle Escherichia coli (E. coli) adlı bakteriler bağırsaktan idrar yoluna geçerek mesaneye ulaşır ve burada enfeksiyona yol açar. Sistit yalnızca enfeksiyona bağlı gelişmez. Mesaneye uygulanan bazı tıbbi işlemler, uzun süreli sonda kullanımı, radyasyon tedavileri, belirli ilaçlar ya da kimyasal içerikli temizlik ürünleri de mesane dokusunu tahriş ederek iltihaba neden olabilir. İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, mesanede baskı hissi ve bulanık ya da kötü kokulu idrar en belirgin bulgularıdır.
Akut Sistit Nedir?
Akut sistit mesanenin aniden gelişen, genellikle bakteriyel enfeksiyon kaynaklı iltihaplanmasıdır. Akut sistit sistitin en sık rastlanan türüdür. Çoğu zaman E. coli bakterisinin neden olduğu enfeksiyonla ilişkilidir. Belirtiler genellikle hızlı başlar. İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma, kasık bölgesinde baskı hissi, bulanık ya da kötü kokulu idrar ve bazı durumlarda hafif ateş görülebilir. Kadınlarda çok daha yaygın görülür ve çoğu vakada basit bir antibiyotik tedavisiyle tamamen iyileşir fakat belirtiler göz ardı edilirse enfeksiyon üst idrar yollarına, özellikle de böbreklere ilerleyebilir.
İnterstisyel Sistit Nedir?
“İnterstisyel sistit nedir?” sorusunun yanıtı için mesane duvarını tutan, kronik ve nedeni tam olarak bilinmeyen bir inflamatuar durum olduğu yanıtı verilebilir. İnterstisyel sistit hastalığında herhangi bir enfeksiyon bulunmaz. Buna rağmen kişi tıpkı sistit enfeksiyonu geçiriyormuş gibi sık idrara çıkma, ani sıkışma hissi ve özellikle mesanede ya da kasıkta ağrı hisseder. Belirtiler zaman zaman şiddetlenebilir ya da hafifleyebilir. Nedeni bilinmediği için tanı koymak zor olabilir ve genellikle “eliminasyon” yöntemiyle yani benzer hastalıklar dışlanarak teşhis edilir.
Hemorajik Sistit Nedir?
Hemorajik sistit mesane iltihabına kanamanın da eşlik ettiği daha ciddi bir sistit türüdür. İdrarda gözle görülür kan (hematüri) en belirgin özelliğidir. Genellikle viral enfeksiyonlar, kemoterapi ilaçları, radyasyon tedavileri ya da bazı bağışıklık baskılayıcı ilaçlar nedeniyle ortaya çıkar. Bu tür sistitte sadece yanma ve sık idrara çıkma değil, aynı zamanda açıkça kanlı idrar da görülür. Tedavi altta yatan nedene bağlı olarak değişir ve bazı durumlarda hastanede yatış gerekebilir.
Kanamalı Sistit Nedir?
Kanamalı sistit hemorajik sistitin halk arasındaki adıdır yani mesane duvarındaki iltihabın yanı sıra dokularda hasar ve buna bağlı kanama mevcuttur. Kanamanın şiddeti hafif lekelenmeden yoğun ve pıhtılı kanamaya kadar değişebilir. Görülen kan hastada doğal olarak endişeye yol açar fakat her kanamalı idrar kanser gibi ciddi bir duruma işaret etmez. Yine de bu tür belirtiler kesinlikle göz ardı edilmemeli, detaylı bir değerlendirme yapılmalıdır.
Sistit Belirtileri Nelerdir?
Sistit vücutta belirti vermeye başladığında aslında bu bir uyarı sisteminin devreye girdiği anlamına gelir. Bu süreç mesanenin iltihapla karşılaştığında gösterdiği doğal savunma tepkilerinin sonucudur. Sistit belirtileri genellikle aniden başlar ve günlük yaşamı aksatacak kadar rahatsız edici olabilir. En karakteristik belirti idrar yaparken yanma ya da sızlama hissidir. Bu durum mesane duvarındaki iltihap ve idrar yolundaki tahriş nedeniyle oluşur. Hasta sık sık tuvalete gitme ihtiyacı hisseder fakat her seferinde çok az miktarda idrar yapabilir. Bu durum mesanenin tam boşalamadığı hissiyle birleşerek kişide sürekli bir rahatsızlık yaratır. Bazı hastalar sistit belirtileri nedeniyle alt karın ya da kasık bölgesinde baskı, doluluk ya da hafif ağrıdan şikayet eder.
Kronik Sistit Belirtileri
Kronik sistit mesanede uzun süredir devam eden veya tekrarlayan iltihaplanma durumudur. Akut sistitten farkı belirtilerin haftalar, aylar hatta yıllar boyunca inatçı şekilde devam etmesi veya sık sık yeniden ortaya çıkmasıdır. Bu durum sadece fiziksel değil psikolojik olarak da hastayı zorlayabilir çünkü yaşam kalitesini düşürür, sosyal hayatı ve günlük rutinleri sekteye uğratabilir. Kronik sistit bazen altta yatan başka bir sağlık sorununun habercisi olabilir. Bu nedenle geçmeyen ya da tekrarlayan sistit şikayetleri mutlaka ciddiye alınmalıdır. Kroniksistit belirtileri şunlardır:
Sık idrara çıkma,
İdrar yaparken yanma,
İdrar sonrası rahatlayamama hissi,
Kasıkta veya alt karın bölgesinde sürekli bir rahatsızlık,
Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında ağrı,
İdrarda bulanıklık veya kötü koku,
İdrarda kan (hematüri),
Genel yorgunluk ve huzursuzluk hissi.
Sistit Neden Olur?
En yaygın sistit türü enfeksiyon kaynaklıdır ve genellikle E. coli gibi bağırsak bakterileri idrar çıkış kanalı olan üretradan içeri girerek mesaneye ulaşır. Bakteriler mesanenin iç yüzeyine tutunur ve burada çoğalmaya başlar. Normalde idrarla dışarı atılmaları gerekirken bazı durumlarda bağışıklık sistemi yetersiz kalabilir ya da bakteriler tutunacak bir zemin bulabilir. Vücut bakterilere karşı savunma hücreleri gönderir. Bu tepki sırasında mesane duvarı iltihaplanır. Sistit nedenleri şunlardır:
Bakteriyel Enfeksiyonlar: Özellikle E. coli bakterisi başta olmak üzere idrar yoluna dışarıdan giren mikroorganizmalar sistite neden olur. Cinsel ilişki sonrası, tuvalet temizliği sırasında geriden öne doğru silmek gibi hijyen hataları bu bakterilerin geçişini kolaylaştırabilir.
Yetersiz Sıvı Tüketimi: Yeterince su içilmediğinde idrar seyrekleşir ve bakteriler mesanede daha uzun süre kalabilir. Bu da enfeksiyona zemin hazırlar.
İdrarın Uzun Süre Tutulması: İdrar mesanede uzun süre biriktiğinde bakteri çoğalması kolaylaşır. Bu durum mesane duvarını zorlar ve enfeksiyon gelişebilir.
İdrar Yolu Anormallikleri: Taş, tümör, daralmalar ya da doğuştan gelen yapısal sorunlar idrar akışını engelleyip enfeksiyon riskini artırabilir.
Kateter Kullanımı (Sonda): Uzun süreli idrar sondası kullanımı bakterilerin doğrudan mesaneye ulaşmasına neden olabilir.
Bağışıklık Sisteminin Zayıflığı: Diyabet, HIV gibi bağışıklığı düşüren hastalıklar ya da bağışıklık baskılayıcı ilaçlar sistit riskini artırır.
Menopoz ve Hormonal Değişiklikler: Östrojenin azalmasıyla birlikte vajinal ve üriner sistemdeki dokular zayıflar. Bu da bakterilere karşı direnci düşürür.
Kimyasal Tahriş Ediciler: Parfümlü sabunlar ve köpük banyoları gibi kimyasal içerikler mesane ve üretra dokusunu tahriş ederek iltihaplanmayı tetikleyebilir.
Kadınlarda Sistit Neden Olur?
Kadınlar yapısal olarak sistite karşı daha savunmasızdır. Bunun en temel nedeni üretranın (idrar çıkış kanalı) erkeklere kıyasla çok daha kısa olmasıdır. Kadınlarda bu kanal mesaneye yaklaşık 3-4 cm uzaklıktayken erkeklerde bu mesafe çok daha uzundur. Bu da bakterilerin dış ortamdan mesaneye ulaşmasını kadınlarda daha kolay hale getirir ve erkeklerde sistit daha az görülebilir.
Sistit Nasıl Geçer?
Sistitin etkili bir şekilde geçebilmesi için ilk ve en önemli adım doğru tanının konulmasıdır çünkü idrar yanması, sık idrara çıkma gibi şikayetler yalnızca sistite özgü değildir. Benzer belirtiler pek çok farklı durumun habercisi olabilir. Bu nedenle belirtiler başladığında bir sağlık profesyoneline başvurmak gerekir. Doktor genellikle basit bir idrar tahliliyle enfeksiyonun varlığını, şiddetini ve neden olan mikroorganizmayı tespit eder. Gerekirse kültür testi de istenir ve bu test hangi antibiyotiğin etkili olacağını gösterir.
Tanı konduktan sonra tedavi süreci sistitin nedenine ve şiddetine göre şekillenir. Enfeksiyon kaynaklı bir sistitse genellikle kısa süreli antibiyotik ile sistit tedavisi yeterlidir ancak burada önemli olan, doktorun önerdiği ilaçların eksiksiz ve düzenli bir şekilde kullanılmasıdır.
Sistit Ne İyi Gelir?
Sistit sırasında yaşanan rahatsızlığı hafifletmek için tıbbi tedaviye ek olarak evde sistit tedavisi için uygulanabilecek bazı basit yöntemler de oldukça işe yarayabilir. Ilık bir duş ya da kasık bölgesine uygulanan sıcak su torbası o bölgedeki kasların gevşemesine yardımcı olarak ağrı hissini hafifletebilir. Pamuklu iç çamaşırları tercih etmek bölgenin hava almasına ve nemin azalmasına yardımcı olur. Yatarken mesaneyi tam olarak boşaltmak da gece sık uyanmaları azaltabilir. Ayrıca bazı kişiler için maydanoz suyu, kızılcık suyu ya da probiyotik açısından zengin besinler rahatlatıcı olabilir. Herkesin vücudu farklı tepki verdiğinden bu tür doğal desteklerin etkisi kişiden kişiye değişebilir. En doğrusu kendini iyi hissettiren ve tahrişi artırmayan şeyleri dikkatli gözlemleyerek uygulamaktır.
Sistit Bulaşıcı mı?
Sistit doğrudan bulaşıcı bir hastalık değildir. Bir kişiyle tokalaşmak, aynı tuvaleti kullanmak ya da ortak eşyaları paylaşmak sistite yol açmaz. Sistitin en yaygın nedeni, genellikle bağırsakta doğal olarak bulunan E. coli gibi bakterilerin yanlışlıkla idrar yoluna geçmesidir. Bu durum kişisel hijyen alışkanlıkları, cinsel ilişki veya idrarın uzun süre tutulması gibi bireysel faktörlerle ilgilidir yani sistit kişinin kendi vücudundaki bakterilerle meydana gelir. Bazı özel durumlarda, özellikle cinsel ilişki sırasında partnerden partnere bakteri geçişi olabilir. Bu durum özellikle kadınlarda ilişki sonrasında sistit gelişme riskini artırabilir.
Sistit Tedavisi
Sistitin tıbbi tedavisi iltihabın kaynağına ve şikayetlerin şiddetine göre planlanır. En sık görülen form olan bakteriyel sistit genellikle kısa süreli antibiyotik tedavisiyle kolayca kontrol altına alınabilir. Burada önemli olan ilacın doktor tarafından önerilmiş olması ve verilen doz ile sürenin eksiksiz tamamlanmasıdır. Belirtiler birkaç gün içinde hafiflese bile antibiyotiğin erken kesilmesi enfeksiyonun tam temizlenmeden geri dönmesine yol açabilir. Bu da tedavinin zorlaşmasına ve ilaca direnç gelişmesine neden olabilir.
Tıbbi tedavinin başarısı için en önemli unsur doğru tanının konulması ve kişinin tedaviye düzenli uyum göstermesidir. Her sistit tablosu aynı değildir. Bu nedenle en uygun tedavi ancak bireysel değerlendirme sonrası belirlenebilir. “Sistit ne demek?” sorusunun en doğru yanıtı bir uzmana başvurularak elde edilmelidir.
