Tırnak yeme özellikle çocuklar ve gençler arasında yaygın rastlanan, uzman desteği alınmadığında başa çıkması zor olabilen bir sorundur. Beden odaklı tekrarlayıcı davranışlardan olan tırnak yeme alışkanlığı bir veya birkaç parmağı ağza soktuktan sonra tırnakların dişlerle ısırılmasıdır. Tırnak yeme davranışı genellikle zararsız bir alışkanlık olarak görülse de uzun süre kontrol altına alınmadığında ağız ve diş sağlığının bozulması gibi fizyolojik komplikasyonların yanı sıra psikolojik sorunlara da neden olabilir. Bazı çalışmalar tırnak yiyen kişinin çoğu zaman bu durumun farkında olmadığını, bu nedenle davranışın müdahale edilmediği müddetçe kendiliğinden sonlanmadığını gösterir.
Tıp literatüründe onikofaji olarak da bilinen tırnak yeme hastalığı çoğu zaman anksiyete, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) gibi başka psikolojik sağlık sorunlarıyla birlikte görülür. Tırnakları yeme davranışı kişi üzerinde hem fiziksel hem de psikososyal açıdan olumsuz etkiler yaratır. Tırnak ve diş yapısının bozulması özellikle kendisini beğendirme arzusunun yüksek olduğu ergenlik döneminde estetik kaygıları artırabilir. Neticesinde özgüven eksikliği, sosyal ortamlardan uzak kalma gibi problemler gelişebilir.
Tırnak Yeme Hastalığı (Onikofaji) Belirtileri Nelerdir?
Tırnak yeme hastalığı özellikle çocuklar ve gençler arasında yaygın görülen bir sorundur. “Onikofaji nedir?” konusuna odaklı çalışmalara bakıldığında tırnak yeme hastalığı belirtilerinin genellikle 3-4 yaşından önce ortaya çıkmadığı görülebilir.Tırnak yeme hastalığının tipik belirtisi bir veya birden çok parmağın ağza götürülmesi, ardından dişlerle kemirilmesidir. Tırnakları yeme davranışı genellikle el tırnaklarına yönelik olsa da nadir vakalarda hastaların ayak parmaklarının tırnaklarını yediği de görülebilir. Tırnak yeme tırnak yapısında bozulma gibi hem dışarıdan bakıldığında farkedilebilen fiziksel belirtilerle hem de psikolojik ve davranışsal belirtilerle kendini gösterebilir. Buna göre başlıca tırnak yeme belirtileri şunlardır:
Tırnakların aşırı kısa ve düzensiz olması,
Tırnak etlerinde çıkan yara ve kabuklanma,
Tırnak etlerinde çekilme,
Tırnakların üzerinde çizgilerin oluşması,
Kişinin elini sürekli ağzına götürmesi ve çoğu zaman bunun farkında olmaması,
Stres, kaygı ve endişe gibi durumların yoğun olduğu zamanlarda tırnak davranışın daha yoğun yaşanması,
İstenilmesine rağmen tırnak yemenin bırakılamaması,
Tırnak yemeye dudakları kemirme gibi başka beden odaklı tekrarlayan davranışların eşlik etmesi.
Fizyolojik ve davranışsal belirtilerin yanı sıra tırnak yiyen kişilerde tırnakların görüntüsünden utanma, elleri saklama ihtiyacı, sosyal ortamlardan uzaklaşma gibi psikososyal belirtiler de görülebilir.
Tırnak Yeme Hastalığı (Onikofaji) Nedenleri Nelerdir?
Onikofaji yani tırnak yeme hastalığının yaygınlığı çocukluktan ergenliğe kadar artar. Bazı çalışmalar çocukların yaklaşık %20-33’ünde, yetişkinlerin ise yaklaşık %30’unda tırnak yeme sorununun olduğunu gösterir. Bu durum ebeveynleri sıklıkla “Çocuklar neden tırnak yer?” konusunda arayış içerisine sokabilir. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde tırnak yeme nedenleri arasında psikolojik ve çevresel birçok faktör sayılabilir. Tırnak yeme hastalığının hangi sebeple başladığı çoğu zaman net olmayabilir.
Tırnakları yeme hastalığı çoğu zaman anksiyete, DEHB, OKB gibi psikolojik bir rahatsızlık ile ilişkilendirilmiş olsa da bu durum her tırnak yiyenin psikolojik bir rahatsızlığı olduğu anlamına gelmez. Buna göre başlıca tırnak yeme nedenleri şunlardır:
Anksiyete: Tırnak yeme genellikle bir anksiyete ile başa çıkma yöntemi olarak gelişir. Kişi stresli ya da gergin hissettiğinde farkında olmadan ellerini ağzına götürüp tırnaklarını yemeye başlayabilir.
Sıkılma, sabırsızlık: Özellikle çocuklarda tırnak yeme can sıkıntısı, sabırsızlık gibi durumlarda zaman geçirmeye yönelik bir davranış olarak tekrarlayabilir.
Aşırı konsantrasyon: Kitap okuma, ders çalışma, maç izleme gibi odaklanmanın yüksek olduğu aktiviteler sırasında veya bir sorunu çözmeye çalışırken kişiler farkında olmadan tırnak yiyebilir.
Ruhsal bozukluklar: Onikofaji altta yatan psikolojik sorunların da belirtisi olabilir. Özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluk, ayrılma anksiyetesi başta olmak üzere anksiyete bozuklukları, depresyon gibi ruhsal bozukluklar hem çocuklarda hem de yetişkinlerde tırnak yeme hastalığı görülmesine neden olabilir. Çalışmalar psikolojik sorunları olan çocukların %80’inden fazlasında tırnak yeme davranışının da görüldüğünü göstermektedir.
Tourette sendromu: Tekrarlayan istemsiz tikler ile karakterize nörolojik bir bozukluk olan Tourette sendromu gibi tik bozuklukları onikofaji ile birlikte görülebilir.
Sayılanların yanı sıra ailede tırnak yiyen üyelerin bulunması da çocuklarda tırnak yeme alışkanlığın gelişme riskini artırır. Örneğin yapılan bazı çalışmalar onikofaji olan kişilerin yaklaşık %36,8’inin aynı davranışı sergileyen aile üyelerine sahip olduğunu göstermektedir. Bu durum genetik faktörlerden ziyade aile tırnak yeme davranışını görerek öğrenmeleri ile ilgilidir.
Tırnak Yeme Hastalığı (Onikofaji) Zararları Nelerdir?
Onikofaji olan kişilerde ağız ve diş sağlığı problemlerinden mide-bağırsak sorunlarına kadar çeşitli sağlık sorunları gelişebilir. Buna göre başlıca tırnak yemenin zararları şunlardır:
Tırnaklarda kırılma, çatlama, şekil bozuklukları,
Tırnak etinde kanama, yara, buna bağlı enfeksiyon riski,
Tırnakta ve tırnak çevresinde mantar enfeksiyonu riski,
Eldeki bakteri ve virüslerin vücuda girmesi,
Diş minesinde aşınma, diş kırıkları ve dişlerin ve çenenin yanlış hizalanması gibi ağız ve diş sağlığı problemleri,
Sürekli çene kaslarının kullanımına bağlı çene ekleminde ağrı.
Sayılanların yanı sıra koparılan tırnakların yutulmasına bağlı tırnak yiyenlerin midesi ve bağırsakları da enfeksiyonlara karşı tehdit altında olabilir.
Tırnak Yeme Hastalığı (Onikofaji) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tırnak yeme tedavisi için öncelikle sorunun altında yatan nedenin iyi belirlenmesi gerekir. Tırnak yemenin anksiyete, depresyon gibi psikolojik bir sağlık sorunu ile ilişkili olduğu durumlarda uzman bir psikiyatrist veya psikologdan destek alınmasında fayda vardır. Uzman desteği ile “Tırnak yeme nasıl bırakılır?” sorusuna yanıt arayanlara bilişsel davranışçı terapi örnek verilebilir. Bununla birlikte onikofaji tedavisi birden fazla uzmanın birlikte çalıştığı multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi sürecinde psikolog, psikiyatrist, dermatolog, diş hekimi gibi uzmanların, ebeveynlerin ve öğretmenlerin birlikte hareket etmesi önemlidir.
Tedavi sürecinde davranışçı terapilerden sıklıkla faydalanılır. Örneğin alışkanlığı tersine çevirme terapisi ile uzmanlar kişinin tırnakları yeme davranışının farkına varmasını ardından tırnak yemenin yerine geçecek sakız çiğneme gibi alternatif bir davranış geliştirmesini amaçlar. Bilişsel davranışçı terapiler ise tırnakları yeme davranışının altında yatan olumsuz duygu ve düşünceleri ele alarak onların yerine olumlu düşünce kalıpları yerleştirmeye odaklanır. Bu yöntemlerin etkisiz kaldığı bazı durumlarda uzmanlar çeşitli ilaçlar da reçete edebilir ancak uzmanlar ilaç tedavisine genellikle son noktada başvurur.
Tırnak Yeme Alışkanlığı Nasıl Bırakılır?
Tırnak yeme davranışı bir anda ortaya çıkabilir. Bununla birlikte davranışın alışkanlık haline gelmesi için zaman gerekir. Bu nedenle “Tırnak yeme alışkanlığı nasıl bırakılır?” sorusuna sabırla yaklaşılması, sürecin zamana yayılması faydalı olabilir. Tırnak yeme alışkanlığını bırakmaya yardımcı olabilecek bazı yöntemler şunlardır:
Tırnak yeme alışkanlığını tetikleyen stres, kaygı, aşırı konsantrasyon gibi durumları belirlemek,
Tırnak yemenin stres ya da kaygı gibi duygular tarafından tetiklendiği durumlarda bu duyguları yönetmek için çeşitli yollar geliştirmek,
Tırnakları düzenli olarak kesmek ve bakım yapmak,
Tırnakları bant, yara bandı, oje gibi maddelerle kapatmak,
Tırnak yeme davranışının yerine sakız çiğnemek gibi başka bir alışkanlık koymak,
Tüm tırnakları aynı anda yemeyi bırakmak her zaman kolay olmayabileceği için aşamalı olarak bırakmayı denemek,
İlk başarısız denemede pes etmemek bırakmayı denemeye devam etmek.
Yetişkinlerde ve çocuklarda tırnak yeme çözümü olarak piyasa “acı oje” olarak da bilinen ojelerden de faydalanılabilir ancak bu yöntemin özellikle çocuklarda dikkatli şekilde uygulanması, çocukların acı maddeyi ceza olarak algılamaması önemlidir.
Tırnak yeme hastalığı yani onikofaji fizyolojik ve psikolojik etkileri olan bir sorundur. Erken dönemde müdahale edilmezse uzun vadede ağız ve diş sağlığı problemlerinden mide-bağırsak sorunlarına kadar çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Siz de kendinizde veya çocuğunuzda tırnak yeme davranışı varsa yüz yüze veya online psikolog yardımı almayı ihmal etmeyiniz.
