Glutensiz Beslenme Nedir?

Glutensiz beslenme “gluten” proteininin besinlerle vücuda alınmasını kısıtlayan beslenme çeşididir. Genellikle çölyak hastalığı, gluten intoleransı, buğday alerjisi vb. durumlarda başvurulan bir yöntemdir. Bu sağlık problemleri gluten proteinin sebep olduğu emilim bozuklukları ve hücre hasarları ile ilişkili olabilir. Bu nedenle gluten içeren gıdaların tüketilmesi sonucunda bazı semptomlar kendini gösterebilir. Günlük beslenmeden gluten içeren gıdaların çıkarılması rahatsız edici bazı sindirim sistemi semptomlarının hafiflemesini, ince bağırsak sindirim ve emiliminin daha düzenli yapılmasını sağlayabilir. Özellikle çölyak hastalığı olan bireylerde ince bağırsak hasarının ortadan kaldırılması glutensiz beslenme ile mümkündür. Doğal olarak başlıca buğday, arpa ve çavdar tahıllarında bulunan gluten proteini yiyeceklerin dokusu ve esnekliğinin korunmasına yardımcı olur.

Gluten Hangi Besinlerde Bulunur?

Gluten proteini esas olarak buğday, çavdar, arpa, yulaf ve bu tahıllardan üretilen gıdalarda bulunur. Ekmek, kek, makarna ve pasta vb. gıdaların hamur kalitesini etkileyen bir bileşendir. Hamur yapısını bağlayıcı ve esnek hale getiren özelliğinin yanı sıra nem ve lezzet koşullarını iyileştirebilir. Bazı tahıl ve tahıl karışımları başta olmak üzere gluten kaynakları şu şekildedir:

• Buğday,
• İrmik,
• Emmer buğdayı,
• Durum buğdayı,
• Kamut,
• Kavuzlu buğday,
• Tritikale,
• Çavdar,
• Arpa,
• Yulaf,
• Malt,
• Malt özü,
• Malt şurubu,
• Bira mayası.

Bu ürünlerden üretilen çeşitli gıdalar da glutensiz beslenmede kısıtlanması gereken ürünlerdir. Makarna, erişte, ekmek, pasta, kraker, bazı sos ve et suları, hazır çorbalar, şekerlemeler, krep, waffle ve bisküviler gluten içeren besinler arasında yer alır.

Glutensiz Beslenme Kimler İçin Gereklidir?

Glutene bağlı bazı sağlık problemleri glutensiz beslenmeyi gerektirebilir. Altta yatan sağlık sorununa göre bazı bireylerde daha hafif sindirim semptomları görülürken bazı bireylerde ise şiddetli bulgular görülebilir. Dolayısıyla glutensiz beslenme ömür boyu sürebilen bir uygulama olabilir. Glutensiz beslenme diyeti şu vakalar için gerekli olabilir:

• Çölyak hastalığı: Bağışıklık sistemine ait hücrelerin sağlıklı ince bağırsak hücrelerine saldırması sonucu görülen bir sağlık sorunudur. Bu bağışıklık sistemi tepkisi gluten proteini ile tetiklenebilir. Çölyak hastalarında ömür boyu glutensiz beslenme gerekir.
• Gluten intoleransı: Çölyak dışı gluten duyarlılığı olarak da isimlendirilir. Çölyak hastalığının olmadığı ancak çölyak benzeri semptomlara sahip bireyler için glutensiz beslenme önerilebilir. Gluten intoleransında çölyak hastalığının aksine ince bağırsak hasarı yoktur.
• Buğday alerjisi: Buğdayda bulunan gluten veya diğer proteinlere karşı oluşan alerjik reaksiyondur. Çölyak ve intolerans durumuna benzer semptomlar gösterebilir. Genellikle buğday harici gluten içeren diğer gıdalar kısıtlanmayabilir.

Ek olarak otoimmün bir hastalık olan gluten ataksisi varlığında da uzun süre glutensiz beslenme gerekli olabilir. İhtiyacınıza göre 1 ay glutensiz beslenme gibi diyet yaklaşımları önerilebilir.

Glutensiz Beslenmenin Faydaları Nelerdir?

Glutensiz beslenme faydaları çölyak, gluten intoleransi ve ataksisi, buğday alerjisi gibi durumlara sahip bireyler için gözle görülebilir olabilir ancak bu sağlık sorunları olmayan kişiler için glutensiz diyetin büyük ve kesin bir faydası olduğu söylenemez. Glutene karşı duyarlı olan bireyler glutensiz diyet uyguladığında şunlar gibi birtakım sonuçlara sahip olabilir:

• Karın ağrısı ve krampları, şişkinlik, gaz vb. sindirim şikâyetlerinin hafifletilmesi veya ortadan kaldırılması,
• Temel vitamin ve minerallerin yeterli miktarlarda emilmesi,
• Gluten ile ilişkili yorgunluğun azaltılması ve enerji artışı,
• Bağırsak hücrelerindeki inflamasyonun azaltılması,
• Bilişsel işlevlerde ve odaklanmada iyileşmeler,
• Bağırsak mikrobiyotasının korunması ve büyümesinin teşvik edilmesi,
• Egzama, akne vb. gluten ile ilişkili cilt problemlerinin hafifletilmesi.

Glutensiz diyetin faydaları kişiden kişiye değişkenlik gösterebildiği gibi her zaman aynı etkiyi vermeyebilir. Bazı bireyler mide ve bağırsak sağlığının iyileştirilmesine yönelik “21 gün şekersiz glutensiz beslenme” gibi programlar uygulayabilir ve diyetin uygunluğunu ölçebilir. Sıklıkla sorulan “Glutensiz beslenme nasıl olur?” sorusuna yanıt arıyorsanız yazının devamını okuyabilirsiniz.

Glutensiz Diyet Nasıl Uygulanır?

Gluten içeren veya glutenle temas eden besinlerin çıkarılması glutensiz beslenmenin temelidir. Birçok besin bazı baharatlar, soslar ve katkı maddeleri olmadan doğal olarak glutensizdir. Bu nedenle çeşitli besinler günlük beslenmede yer alabilir ancak gluten içeren tahıllar diyet posası, B vitaminleri, demir, magnezyum vb. besin öğelerini içerdiğinden oluşabilecek eksikliklerin telafi edilmesi gerekir. Meyve ve sebzeler, kuruyemişler, baklagiller, yumurta, balık, et ve kümes hayvanları doğal olarak gluten içermeyen gıdalardır. Bununla birlikte verilen tahıllar da gluten içermeyen profildedir:

• Karabuğday,
• Amarant,
• Kinoa,
• Sorgum,
• Mısır,
• Kahverengi ve siyah pirinç,
• Teff,
• Soya,
• Darı,
• Manyok.

Patates, pirinç, soya, mısır, fasulye unları da glutensiz unlar arasında yer alır. Ayrıca yulaf hafif veya orta miktarlarda tüketildiğinde güvenli bir besin olduğundan doktorunuza danışınız .

Glutensiz Beslenmede Dikkat Edilmesi Gerekenler

Glutene duyarlı olan bireylerin doğal ve işlenmiş ürünlerde gluten içeriğine dikkat etmesi önemlidir. Glutensiz beslenmede yiyecek ve içeceklerin hazırlanma sürecinde oluşabilecek kontaminasyona dikkat edilmesi gerekir. Gluten içeren ve içermeyen gıdaların aynı ortamda hazırlanması, aynı mutfak aletleriyle temas edilmesi çapraz kontaminasyona sebep olabilir. Bu nedenle glutensiz besinler gluten içeren diğer besinlerden ayrı olarak saklanmalı ve hazırlanmalıdır. Gluten içerip içermediği hakkında bilgiye sahip olmayan gıdalardan kaçınılmalıdır. Özellikle arpa, çavdar, buğday gibi tahıllardan üretilen ve katkı maddeleri içeren yiyecekler tüketilmemelidir. Glutensiz gıdaların etiketleri dikkatlice kontrol edilmelidir .