REM Uykusu Nedir?

“REM uykusu nedir?” konusunda yapılan çalışmaların ilk olarak 1950’li yıllarda çocukların uyku sırasındaki göz hareketlerini gözlemlerken hızlı göz hareketlerinin fark edilmesiyle başladığı bilinmektedir. O zamanlardan bu yana REM (Rapid Eye Movement) uykusu beyin aktivitesinin maksimum düzeyde olduğu, gözlerin farklı yönlerde hızlı şekilde hareket ettiği uyku evresi olarak tanımlanır. Rüyaların büyük çoğunluğu uykunun bu aşamasında görüldüğü için REM çoğu zaman rüya evresi olarak da adlandırılır. REM uykusu genellikle uyuduktan 60-90 dakika sonra başlar; ilk REM döngüsü yaklaşık 10 dakika sürer. Bundan sonra gelen her REM evresi bir öncekinden uzun olur.

REM Uykusu Belirtileri

REM uykusu belirtileri denildiğinde ilk akla gelen uykunun bu evresine adını da veren hızlı göz hareketleridir. REM uykusunda göz kapaklarının arkasında, dikkatli bakıldığında dışarıdan fark edilecek kadar hızlı ve düzensiz göz hareketleri görülür. Ek olarak REM döngüsü boyunca nabız ve solunum hızı düzensizdir. Ayrıca artan testosteron hormonu, otonom sinir sisteminin aktivasyonu, kas atonisi gibi faktörlerin etkisiyle erkeklerde penil ereksiyon görülebilir. Gece boyunca REM uykusu saatleri giderek uzar; ilk döngüde yaklaşık 10 dakika süren REM döngüsü sabaha karşı 1 saate kadar çıkabilir. Bu nedenle çoğu insan sabahları genellikle REM evresindeyken uyanır. REM uykusunun bir diğer önemli özelliği de rüyaların büyük çoğunluğunun, hatırlanan rüyaların ise neredeyse tamamının bu evrede görülmesidir. Bu durum insanların sabah gördükleri rüyaları daha iyi hatırlamalarının da başlıca sebebidir.

REM Uykusu Ne Zaman Olur?

İnsan yaşamında yemek ve içmek kadar elzem olan uykunun REM uykusu ve REM dışı uyku olmak üzere iki türü vardır. REM dışı uyku da kendi içerisinde 3 aşamadan oluşur. Her uyku evresinin kendisine has kas tonusu, beyin aktivitesi ve göz hareketleri bulunur. Üç REM dışı uyku evresinin ardından ilk REM uykusu süresi uykuya aldıktan yaklaşık 60-90 dakika sonra başlar. Tam bir gece uykusu boyunca insanlar 3 REM dışı uyku evresi ve ardından gelen REM evresi olmak üzere her uyku döngüsünü birden fazla kez yaşar. Her yeni döngüde REM uykusunda geçirilen süre biraz daha artar. Bu nedenle REM uykusunun büyük çoğunluğu uykunun ikinci yarısında gerçekleşir.

REM Uykusu Evresi ve Özellikleri Nelerdir?

REM evresi beynin yüksek düzeyde aktif olduğu kas tonusunun ise diyafram ve göz kasları hariç neredeyse tamamen kaybedildiği uyku evresidir. Bazı çalışmalar REM uykusu boyunca beyin metabolizmasının %20’ye yakın arttığını gösterir. EEG yani elektroensefalogram görüntülerinde beta dalgalarının görülmesi de çalışmaları kanıtlar niteliktedir. EEG sırasında görülen beta dalgaları REM evresinde beynin elektriksel olarak uyanıklık düzeyine yakın şekilde çalıştığının göstergesidir. Beyindeki yüksek aktivitenin aksine beden kas tonusunun geçici kaybı nedeniyle kişi neredeyse tamamen hareketsiz durumdadır. Bu nedenle REM uykusunun bazı kaynaklarda paradoksal uyku olarak da adlandırıldığı görülür. Buna göre REM evresinin başlıca özellikleri şunlardır:

• Hızlı göz hareketleri (Rapid Eye Movements) bu evrenin en ayırt edici özelliğidir.
• Rüyaların büyük çoğunluğu hatırlanan, canlı rüyaların neredeyse tamamı REM uykusunda görülür.
• Beyin neredeyse uyanıkken olduğu kadar aktiftir.
• Kas atonisi (geçici felç) sayesinde kişi rüyada hareket etse de fiziksel hareket gerçekleşmez.
• Kalp atışı ve solunum ritmi düzensizdir.
• Beynin oksijen tüketimi ve metabolizması artar.
• Beyinde öğrenme ve hafıza süreçlerini destekleyen asetilkolin salınımı artar.

Sayılanların yanı sıra REM uykusundaki bir kişi REM dışı uykuya göre daha kolay uyandırılabilir.

REM Uykusu ile Derin Uyku Arasındaki Fark Nedir?

REM uykusu genellikle gecenin ikinci yarısında yoğunlaşırken derin uyku ilk yarısında daha baskındır. Bunun yanı sıra beynin elektriksel aktivitesi de her iki uyku evresi sırasında birbirinden tamamen farklıdır. REM uykusunda EEG’de beta dalgaları gözlenirken derin uyku sırasında delta dalgaları görülür. Bu durum REM uykusunda beynin uyanık durumdakine yakın şekilde aktif olduğunu, derin uyku sırasında ise beynin uyku sürecindeki en yavaş halinde olduğunu gösterir. Bu nedenle REM evresindeki bir insanı uyandırmak daha kolayken derin uykudaki birisini uyandırmak zordur; uyansa bile kısa süreli bir sersemlik hissi yaşanabilir. Ek olarak derin uyku sırasında kemik, kas ve doku onarımı, bağışıklık sistemi güçlenmesi gibi farklı fizyolojik süreçler de gerçekleşirken REM uykusu daha çok öğrenme, edinilen yeni bilgileri kaydetme, gereksiz görülenleri silmeyle ilgilidir.

REM Uykusunun Faydaları Nelerdir?

Uykunun her evresi önemli olmakla birlikte REM, uyku evreleri içerisinde özel bir yere sahiptir. REM uykusu faydaları şu şekilde sıralanabilir:

• Rüyaların büyük çoğunluğunun bu evrede görülmesi,
• Beynin duyguları işlemeden sorumlu kısmı olan amigdalanın aktif olmasına bağlı duyguların REM uykusunda işlenmesi,
• Gün boyunca edinilen yeni bilgi ve becerilerden önemlilerin kaydedilmesi, önemsiz olanların ise silinmesi,
• Merkezi sinir sistemini aktive ederek kişinin uyanmaya hazırlanmasına yardımcı olması.

İlave olarak bebeklerde REM uykusu süresinin uzun olmasından yola çıkan uzmanlar REM evresinin beyin gelişimini de destekleyebileceğini ifade eder.

REM Uykusu Eksikliği Neye Yol Açar?

REM uykusu ile yakından ilişkili olduğu için insomnia (uykusuzluk), kronik uyku yoksunluğu gibi sorunlar REM uykusu zararları olarak görülebilir. Aksine sayılan uyku bozukluklarının başlıca nedeni REM uykusu eksikliğidir. REM uykusu eksikliği hafıza problemlerine neden olabilir. Ek olarak REM eksikliği beynin yeni hücreler üretme yeteneğinde de bozulmaya yol açabllir.

REM Uykusu Nasıl Desteklenir?

Kaliteli bir uyku için uykunun her evresinin olması gerektiği gibi yaşanması önemlidir. Kaliteli bir REM uykusu için önerilen bazı yöntemler şunlardır:

• Hafta sonu ve tatil günleri dahil her gün aynı saatte yatmak ve uyanmak,
• Özellikle akşam saatlerinde kafeinli içeceklerin tüketiminden kaçınmak,
• Sigara ve alkol gibi sağlığa zararlı alışkanlıklardan uzak durmak,
• Yatmadan önce ılık duş almak, loş bir ortamda kitap okumak gibi rahatlatıcı aktiviteler geliştirmek,
• Düzenli olarak günde en az 30 dakika egzersiz yapmak,
• Odanın çok sıcak veya soğuk olmamasına, yatağın sadece uyumak için kullanılmasına dikkat etmek.

Sayılanlara rağmen sabahları dinlenmiş kalkmadığını, uyku kalitesinin düşük olduğunu düşünenlerin alanında uzman bir hekimden yardım almasında fayda vardır.