İçindekiler

Bel Fıtığı Belirtileri Nelerdir? Bel Fıtığına Ne İyi Gelir?

Bel fıtığı, alt omurga disklerinde meydana gelen yıpranma ve aşınma sonucu disk içi tabakanın sızıntısıdır. Omurga disklerinin merkezinde yer alan yumuşak yapılı doku omur kemiklerinin arasında çıkıntı oluşturarak şiddetli belirtilere yol açabilir. Omuriliğe baskı uygulayan bu çıkıntılar “fıtık” olarak adlandırılır. Omurilikteki sinirlerin tahriş olması ağrı, güçsüzlük, uyuşukluk, hareketlerde sınırlılık vb. belirtileri beraberinde getirebilir. Bunun yanı sıra bulgular fıtıklaşmanın nerede başladığına ve yayıldığına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Genellikle alt sırtı etkileyen bel fıtığı sıklıkla 30-50 yaş grubu bireyleri etkileyebilir. Özellikle zamanla disk yapısının bozulması ve sakatlanmaların artması nedeniyle fıtıklaşma olasılığı yüksek olabilir. Fıtığın nedenine ve şiddetine bağlı olarak çeşitli tedavi programları planlanabilir.

Bel Fıtığı Nedir?

Bel fıtığı alt omurganın yumuşak iç kısmının dıştaki disklere baskı yapması ve disklerden dışarı çıkması olarak tanımlanan sağlık sorunudur. Omurga vertebra (omur) adı verilen sırt kemiklerinden meydana gelir ve her vertebra arasında diskler yer alır. Bu diskler yuvarlak şekilde ve yastık görevi gören oluşumlardır. Tampon görevi üstlenen diskler omurganın hareketi, eğilme ve kalkma vb. hareketlerin kolayca yapılmasını sağlar. Dış tabakası daha sert olan disklerin iç kısmı daha yumuşak ve jölemsi yapıdadır. Üstteki ve alttaki omurlar tarafından sıkıştırılan disklerde baskı sonucu bel fıtığı başlangıcı görülebilir. Zamanla veya herhangi bir sebepten dolayı diskler yerinden oynayabilir, dış tabakası yırtılabilir ve ağrıya yol açabilir. Diskin yumuşak iç kısmı yırtılan ve yapısı bozulan bölgelerden dışarı doğru şişmeye başlayabilir. Dışarı doğru çıkıntı oluşması fıtıklaşma olarak açıklanır. Sırtın üst bölgesi ve boyunda meydana gelen fıtıklaşma yoğun boyun ağrılarına sebebiyet verebilir. Alt sırtta fıtıklaşmış disk spinal sinir köküne baskı yapabilir. Bu durum omuriliğin son kısmını ve spinal siniri tahriş edebilir, iltihaplanmaya neden olabilir ve hasar oluşturabilir .

Bel Fıtığı Belirtileri Nelerdir?

Fıtık belirtileri omurgada etkilenen bölgeye göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle boyun, göğüs ve bel bölgesi semptomları çeşitli olabilir. Bel fıtığı belirtileri sırtın alt bölgesinde çıkıntı yapan diskler bazı sinirler üzerinde şiddetli ağrı oluşturabilir. Özellikle bel, kalça ve bacakları etkileyen siyatik sinir üzerinde baskı oluşabilir. Siyatik sinir ağrısı, fıtığın siyatik sinire olan baskısından meydana gelir. Bu ağrı altı sırt, kalçalar ve tek taraflı olarak bir bacağı etkiler. Keskin bir ağrı olan siyatik sinir ağrısının yanı sıra şu belirtiler de görülebilir:

Kalçada, bacakta ve ayakta uyuşma,
Bacaklar ve ayaklarda karıncalanma,
Bacaklarda kas güçsüzlüğü,
Rektal (makat) ağrısı,
Mesane kontrolü kaybı,
Bağırsak problemleri,
Genital bölge ve uyluk arkasında uyuşma,
İdrar ve dışkı tutamama.

Daha şiddetli bel fıtığı vakalarında cinsel işlev bozukluğu, bacak ve ayak reflekslerinde azalma, ayakların çeşitli bölgelerinde duyu kaybı meydana gelebilir (3, 4).

Bel Fıtığı Patlaması Belirtileri

Bel fıtığı patlaması disklerin zamanla şişmesi, daha az süngerimsi yapıda olması ve iç maddenin kuruması sebebiyle gelişebilir. Diskler fıtığın neden olduğu iltihaplanmış sinirlerden etkilenebilir. İltihaplanma diski zayıflatarak fıtığın patlamasına yol açabilir. Patlayan diskler şiddetli ve ani başlayan ağrılara sebebiyet verebilir. Bununla birlikte bel fıtığı patlaması:

Bacaklara yayılan ağrı,
Bacaklar ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma,
Ayaklara yayılan güçsüzlük ve rahatsızlık hissi,
Siyatik sinir ağrısı ve semptomlarının kötüleşmesi şeklinde kendini gösterebilir.

Bel fıtıkları her zaman patlama veya kopma riski altında olmayabilir ancak çeşitli sebeplere bağlı olarak bel fıtığı patlaması görülebilir (5).

Bel Fıtığı Neden Olur?

“Bel fıtığı neden olur?” sorusuna yanıt olarak diskin iç jölemsi maddesinin disk dışına sızması ve çıkıntı oluşturması verilebilir. Dış kısmı daha sert olan diskler merkezde yumuşak, jölemsi kıvamda tabaka bulundurur. Diskin sert dış tabakası çeşitli nedenlerle zayıflayabilir ve çatlayabilir. Diskin iç yumuşak dokusu bu çatlaktan dışarı doğru sızarak omurilik sinirlerine baskı yapmaya başlayabilir. Bu durum bel fıtığı semptomlarının oluşmasına katkıda bulunabilir. Belde disklerin çatlaması veya kopmasına yol açabilen faktörler şunlar olabilir:

Yaşlanmak,
Tekrarlı eğilme ve bükülme hareketleri,
Ağır cisimleri uygun olmayan pozisyonlarda kaldırmak,
Düşme, çarpma vb. travma ve yaralanmalar,
Aşırı kilolu veya obez olmak,
Uzun süre boyunca aynı pozisyonda oturmak,
Sigara ve tütün ürünleri kullanmak,
Bağ doku bozukluklarına sahip olmak.

Bel fıtığı insidansı kadınlara oranla erkek bireylerde daha sık olabilir .

Bel Fıtığı Nasıl Anlaşılır?

Bel fıtığı tanısı için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Bununla birlikte ailede bel fıtığı öyküsü, tıbbi tedavi geçmişi, yaralanma ve travma varlığı, semptomların değerlendirilmesi ile teşhis sağlanabilir. Bel fıtığı teşhisinde kullanılan yöntemler başlıca şunlardır:

MR: Fıtıkları hassas bir şekilde teşhis edebilen MR görüntüsü yaygın olarak tercih edilen yöntemdir. Bel fıtığı MR görüntüsü omurilik, omurga çevresi ve sinir kökleri, tümörler ve dejenerasyon durumlarını gösterebilir.
BT: X ışınları kullanılarak omurganın şekli, boyutu ve çevresindeki yapıların bilgisayar tarafından okunmasını içerir. Bilgisayarlı tomografi omurga kemiklerinin yapısını görüntülemek üzere kullanılabilir.
Röntgen: Omurganın genel bir değerlendirilmesinin yapılması için röntgene ihtiyaç duyulabilir. Genellikle fıtık harici diğer ağrı nedenlerinin (tümör, enfeksiyon, kırık vb.) tespiti için kullanılabilir.
Miyelogram: Omurilik kanalı boşluğuna kontrast madde enjekte edilerek oluşturulan röntgen filmidir. Sinirlerin aktivasyonunun tümör, fıtık veya kemik çıkıntılarından kaynaklanıp kaynaklanmadığı tespit edilebilir.

Ek olarak elektromiyogram ve sinir iletim çalışmaları ile kas dokusu boyunca uzanan sinirler elektriksel uyarı bakımından incelenebilir (4, 7).

Bel Fıtığı Nerede Olur?

Sıklıkla sorulan “Bel fıtığı nerede olur?” sorusu için alt sırt bölgesi işaret edilebilir. Bu nedenle bel fıtığı “lomber disk fıtığı” olarak da bilinir. Omurgada L1, L2, L3 ve L5 omurlarında, S1, S2, S3, S4 ve S5 omurlarında bel fıtığı oluşumu görülebilir. Ağrının ve diğer semptomların hangi diskte başladığını ve nereye yayıldığını tespit etmek önemlidir. L1-L5 ve S1-S5 omurları arasında yer alan sinirler fıtıklaşmadan belirli derecelerde etkilenebilir. Bu durum etkilenen sinirlere göre bazı semptomlara yol açabilir:

L1 siniri: Kasık bölgesinde duyu kaybı ve ağrıya neden olabilir.
L2 ve L4 arası sinirler: Bel, uyluk ve alt bacağa yayılan ağrı, bacakta duyusal kayıplar, diz kapağı refleksinde azalma görülebilir.
L5 siniri: Sırt, kalça, baldır, ayak sırtı, ayak parmaklarında duyusal kayıplar oluşabilir.
S1 siniri: Sırt, kaçla, uyluk, baldır ve ayaklara yayılan duyusal kayıplar, güçsüzlük, idrar ve dışkı tutamama ortaya çıkabilir.
S2 ve S4 arası sinirler: Bacak, kalça ve sakral ağrı, duyusal kayıplar oluşabilir (4).

Bel Fıtığı Ağrısına Ne İyi Gelir?

Bel fıtığı ağrısı sırtta etkilenen omurların konumu ve baskı yaptığı sinirlere bağlı olarak hafiften şiddetliye doğru değişebilir. Çoğu zaman disklerin kayması sonucu oluşan ağrı kendi kendine iyileşme eğilimindedir. Şiddetli ağrının nedenleri için öncelikle kaynaklanan durumun tespiti önemlidir. Evde bakım uygulamaları ile semptomların hafifletilmesi mümkün olabilir. “Bel fıtığı ağrısı nasıl geçer?” için önerilen yöntemler şunları içerebilir:

Uzun süreli yatak istirahatinden kaçınılmalıdır.
Reçetesiz satılan ağrı kesiciler kullanılabilir.
Eğilme, bükülme ve ağırlık kaldırma esnasında yavaş ve kontrollü davranılmalıdır.
Ağrı ve şişliğin giderilmesinde soğuk kompres uygulanabilir.
Etkilenen bölgenin rahatlatılması amacıyla hafif ısı uygulaması önerilebilir.
Rahat bir pozisyonda kısa süreli dinlenmenin ardından hafif tempoda bir yürüyüşe çıkılabilir.
Şiddetli ağrılar ılık banyo alınması ile hafifletilebilir.
Dinlenme sırasında ısıtma yastıkları tercih edilebilir (1, 3, 8).

Bel Fıtığı Patlarsa Ne Olur?

Bazı durumlarda fıtıklaşmış diskin kopma veya patlama riski olabilir. Bu durumda her zaman semptom göstermemekle birlikte var olan semptomların kötüleşmesi mümkündür. Şiddetli bel, bacak ve kalça ağrıları, karıncalanma, uyuşma, kaslarda güçsüzlük, mesane ve bağırsak kontrolünü kaybetme gibi semptomlar şiddetli hale gelebilir. Günlük işler ve sosyal hayat aksayabilir, evde bakım uygulamaları yeterli olmayabilir. Bel fıtığı patlaması şüphesinde mutlaka ilgili bir sağlık kuruluşu ile iletişime geçilmesi önerilir (5).

Bel Fıtığı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Bel fıtığı için genellikle fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları öncelikli olarak tercih edilebilir. Fıtıklaşan disk ve semptomları çoğunlukla herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden iyileşme gösterebilir. Geçmeyen bel fıtığı semptomları varlığında altta yatan nedenin tespit edilmesi gerekir. Bu nedenle beyin ve sinir cerrahlarına başvurulması önerilebilir. “Bel fıtığı için hangi bölüme gidilir?” sorusu için beyin ve sinir cerrahisi tercih edilebilir. Altta yatan nedenin belirlenmesi için detaylı muayene ve değerlendirme yapılması gerekebilir. Ayrıca görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.

Bel Fıtığı Tedavisi Nasıldır?

Bel fıtığı tedavisi evde bakım, ilaç ve fizik tedavi, bel fıtığı ameliyatı olarak şekillenir. Ameliyatsız bel fıtığı tedavisi çoğu zaman ilaçlar, egzersizler, terapileri içerebilir. “Bel fıtığı nasıl geçer?” konusunda başlıca yöntemler şu şekilde olabilir:

İlaç tedavisi: Hafif ve orta derece ağrılar için parasetamol, ibuprofen gibi ağrı kesiciler önerilebilir. Ayrıca kas spazmları için kas gevşetici ve ağrının kontrol altına alınması için nöropatik ilaçlar reçete edilebilir.
Fizik tedavi: Fizik tedavi uzmanları eşliğinde bel fıtığı egzersizleri uygulanabilir. Fıtıklaşan disklerin yol açtığı ağrının minimuma indirilmesi için bazı pozisyonlar ve egzersizler gerekli olabilir.
Ameliyat: Ameliyatsız bel fıtığı tedavileri başarısız olduğunda, uyuşma ve güçsüzlük, kötüleşen ağrı, mesane ve bağırsak kontrolünün kaybı durumunda cerrahi önerilebilir. Ameliyat genellikle diskin çıkıntı yapan fıtıklaşmış kısmının vücuttan çıkarılmasını içerir. Nadiren ise diskin vücuttan tamamen çıkarılması gerekebilir.

Cerrahi tüm bel fıtığı vakaları için uygun olmayabilir. Uygun yöntemler ile bel fıtığı ameliyatsız iyileştirilebilir (8).

Bel Fıtığı Ameliyatı Nasıl Olur?

Bel fıtığı ameliyatı diğer tedavi yöntemleri başarı sağlanamadığında uygulanabilir. Ayrıca büyük oranda fıtıklaşmış disk mesane ve bağırsağı etkileyen sinirlere zarar verebilir. Bu durumda ameliyat gerekli olabilir. Bel fıtığı ameliyatının tercih edilme nedeni sıklıkla sinirlere fıtık tarafından uygulanan şiddetli baskının ortadan kaldırılmasıdır. Bu kapsamda diskin çıkıntılı kısmının çıkarıldığı diskektomi, omurun bir kısmının çıkarıldığı lomber laminektomi, bir omurun arka kısmının çıkarıldığı laminotomi uygulanabilir. En yaygın prosedür olan mikrodiskektomi küçük bir kesi ve mikrocerrahi teknikleri içerir. Bölgesel anestezi altında diskin sadece fıtıklaşmış kısmının çıkarılmasını kapsar. Bu işlem genellikle hastane yatışı gerektirmeyen bir prosedürdür. Bel fıtığı ameliyatı sonrası 6 hafta ila 3 ay içerisinde normal yaşama geri dönülebilir (1, 8, 9).

Bel Fıtığı Ameliyatı Kaç Saat Sürer?

Bel fıtığı ameliyatı uzmanlar ve tekniklere göre değişse de genel olarak 1-2 sürebilir. Bununla birlikte kullanılan cihazlar da ameliyat süresi üzerinde etkili olabilir. Diskektomi açık/standart diskektomi, minimal invaziv diskektomi, ön servikal diskektomi ve füzyon şeklinde farklı tekniklerle yapılabilir. Genel olarak açık diskektomi daha büyük cerrahi işlemleri içerdiğinden birkaç saat boyunca sürebilir ancak minimal invaziv cerrahi olarak bilinen daha küçük kesi ve aletler ile yapılan ameliyatlar daha kısa sürebilir. Ayrıca minimal invaziv teknikler iyileşme süresinin de kısalmasına katkıda bulunur. Size en uygun ameliyat tipi için doktorunuza başvurunuz (10).