Çocuklarda balgam solunum yollarında üretilen mukusun enfeksiyon, tahriş veya kronik akciğer hastalığı gibi sebeplerle normalden daha kalın olduğu durumlarda ortaya çıkar. Yetişkinler balgamı vücutlarından uzaklaştırabilmek amacıyla bazı yollar geliştirseler de bebekler ve çocuklar yardım almadan balgamdan kurtulamayabilir. Bu nedenle “Bebeklerde ve çocuklarda balgam nasıl atılır?” konusunun üzerinde detaylı olarak durulmasında fayda vardır.
Çocuklarda Balgam Neden Oluşur?
Üst solunum yollarını ve akciğerleri kaplayan hücreler tarafından üretilen normalden fazla miktarda kalın mukus, balgam olarak adlandırılır. Balgam vücuttan atılamadığında göğüste sıkışma hissi ve öksürük gibi semptomlara neden olabilir. Bir tür mukus olan balgam bazı noktalarda mukustan ayrılır. Mukus solunum sistemi, sindirim sistemi ve üreme sisteminde bulunan mukoza hücrelerinde üretilen kayganlaştırıcı bir sıvıdır. Solunum sisteminde üretilen mukusun başlıca görevi solunum sistemini kayganlaştırarak bakteri, virüs gibi mikroorganizmaların solunum sistemine girmesini önlemek ve onları dışarı atmaktır. Balgam ise solunum sisteminin bir enfeksiyon veya tahriş neticesinde ürettiği kalın, yapışkan mukus türüdür.
Mukus gibi balgam da solunum yollarındaki toz, bakteri, virüs gibi yabancı patojenleri yakalayarak vücuttan uzaklaştırmaya yardımcı olur. Normal mukusa kıyasla daha kalın ve yapışkan olan balgamın başlıca görevi, alt ve üst solunum yollarındaki zararlı patojenleri yakalayarak dışarı atmaktır. Solunum yollarında bulunan sillia adı verilen küçük kıl benzeri yapılar balgamı yukarı iterek, genellikle öksürük yoluyla vücuttan dışarı atabilir. “Genizdeki balgam nasıl çıkar?” sorusunun yetişkinlerdeki karşılığı öksürüktür. Yetişkinler öksürük refleksi sayesinde balgamı genizlerinden uzaklaştırabilir. Bebeklerde ve çocuklarda balgam çıkarılması ise daha yorucu ve karmaşık olabilir. “Bebeklerde balgam nasıl atılır?” noktasında bazı adımları atmadan önce bebeklerde ve çocuklarda balgama neden olan faktörün belirlenmesi gerekir.
Çocuklarda balgam oluşumu genellikle enfeksiyonlar, alerjiler veya solunum yollarını tahriş eden çevresel faktörlerden kaynaklanır. Alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları balgam üretimini artıran temel nedenler arasında yer alır. Özellikle Mycoplasma pneumoniae ve respiratuvar sinsityal virüs (RSV) gibi solunum yollarını etkileyen patojenler çocuklarda balgam oluşumunun en sık karşılaşılan nedenleridir. Ek olarak alerjik reaksiyonlar veya hava kirliliği gibi dış faktörler de bebeklerde ve çocuklarda aşırı mukus üretimini tetikleyebilir.
Bunların yanı sıra genetik hastalıklardan biri olan kistik fibrozis de mukusun daha kalın ve yapışkan hale gelmesine neden olabilir. Neticesinde solunum yollarını tıkayarak balgam birikimine yol açabilir. Uzmanlara göre kistik fibrozis gibi durumlar erken teşhis edilmediğinde tekrarlayan enfeksiyon riskini artırarak kalıcı bir balgam şikâyeti yaratabilir.
Çocuklarda Balgam Nasıl Geçer?
Çocuklarda balgam zamanla nefes almada zorluk, iştahsızlık gibi semptomlara neden olabilir. Bu nedenle ebeveynler sıklıkla “Çocuklarda balgam nasıl geçer?” konusunda arayışa girebilir. Balgamın nasıl geçeceğini söyleyebilmek için öncelikle balgamın altında yatan sağlık sorununun belirlenmesi gerekir. Çocuklarda balgamın başlıca nedenlerinden bir tanesi viral enfeksiyon hastalıklarıdır. Grip, nezle gibi viral enfeksiyon hastalıkları çocukların solunum yollarında üretilen mukusun daha yapışkan ve kalın hale gelmesine neden olabilir. Günümüzde yetişkinlerde viral enfeksiyon hastalıkları için bazı antiviral ilaçlar kullanılsa da bu ilaçların çocuklarda ve bebeklerde kullanımı güvenli olmayabilir. Bu nedenle uzmanlar balgam sorunu bulunan çocuklarda mukusun incelmesini ve solunum yollarının rahatlamasını sağlamak amacıyla sıcak içecekler verilmesini, buhar banyosu yaptırılmasını önerebilir. Bunların yanı sıra uzmanlar büyük çocuklarda balgam söktürücü olarak bilinen, mukusun incelmesini sağlayan bazı ilaçlar da reçete edebilir ancak bu ilaçların doktor önerisinde kullanılması önemlidir.
Bebeklerde ve çocuklarda balgam nedenleri arasında bakteriyel enfeksiyon hastalıkları da önemli yer tutar. Virüsler gibi zararlı patojenler olan bakteriler de solunum yollarına girdiğinde enfeksiyon hastalıklarına neden olabilir. Bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanan balgam durumunda doktorlar çocuğun yaşına bağlı olarak antibiyotik ilaçlar reçete edebilir. Ek olarak viral enfeksiyon hastalıklarında olduğu gibi bakteriyel enfeksiyon hastalıklarında da çocuklar için balgam söktürücü önerilebilir.
Çocuklarda Balgamlı Öksürük Nasıl Geçer?
Enfeksiyon hastalıkları, asit reflüsü, alerji ve sinüzit gibi pek çok sağlık sorunu çocuklarda balgamlı öksürüğe neden olabilir. Özellikle alerji veya reflü durumunda gerekli önlem erken dönemde alınmazsa balgam kronik hale gelebilir. Bu süreç yorucu olabileceği için çocuk balgam söktürücü bazı yöntemlere ihtiyaç duyabilir. Çocuklarda balgamlı öksürük tedavisi için öncelikle çocuğun bol sıvı almasını sağlamak önemlidir. Çocuklarda balgamlı öksürüğün geçmesine yardımcı olabilecek bazı yöntemler şunlardır:
Bol sıvı tüketimi: Henüz yeni doğmuş, örneğin 3 aylık bebeklerde balgam söktürücü konusunda uzmanlar oldukça temkinli davranır. Küçük bebeklerde balgamlı öksürüğün tedavisinde en etkili yöntemlerden bir tanesi, azar azar sık aralıklarla bebeği emzirmektir. Daha büyük bebeklerde ve çocuklarda ise su veya meyve suyu verilebilir. Ayrıca ballı süt veya ballı su da çocuğun rahatlamasına yardımcı olabilir. Buna karşın 1 yaşın altındaki bebeklere bal içeren herhangi bir yiyecek veya içecek verilmemesi önemlidir.
Buhar banyosu: Çocuğun odasına nemlendirici cihaz koymak veya çocuğa buhar banyosu yaptırmak balgamlı öksürüğe iyi gelebilir.
İstirahat: Çocuğun istirahat etmesini sağlamak iyileşme sürecini hızlandırabilir.
Sayılanların yanı sıra günümüzde çocuklarda balgamlı öksürük tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçlar vardır ancak bu ilaçların 4 yaşın altındaki çocuklarda ve daha küçük bebeklerde kullanılması önerilmez.
Bebeklerde Balgam Neden Olur?
Çocuklarda olduğu gibi bebeklerde de balgam olmasının başlıca nedeni viral ve bakteriyel enfeksiyon hastalıklarıdır. Bebeklerin bağışıklık sistemi patojenlere karşı henüz yeterince gelişmemiş olduğundan bebekler enfeksiyon hastalıklarına karşı daha savunmasızdır. Normal şartlarda bebeğin burnunda ve ağzında mukus olması onu hastalıklara karşı korumaya yardımcı olur. Bebekler yaşamlarının ilk birkaç ayında burundan nefes alır. Bebeğin burnundaki ve boğazındaki mukus, mukozanın kurumasını önleyerek beslenmeyi kolaylaştırır. Soğuk algınlığı, alerji, sigara dumanı gibi çevresel faktörler veya hava kirliliği gibi sebeplerle mukus üretimi artar ve mukus kalınlaşırsa bebek nefes alırken zorlanabilir. Neticesinde hırıltılı solunum, horlama gibi semptomlar görülebilir.
“Bebeklerde balgam neden olur?” sorusunun pek çok cevabı olsa da başlıca nedenler nezle ve burun tıkanıklığıdır. Bebeklerin burun kanalları yetişkinlere kıyasla daha küçük olduğundan tıkanıklığa eğilimlidir. Ayrıca bebeğin bağışıklık sistemi henüz gelişme aşamasında olduğundan yabancı bir madde veya mikropla karşılaştığında onu yakalamak ve vücudu korumak için fazladan mukus üretmeye başlayabilir. Bebekte balgama neden olabilen başlıca tetikleyiciler şunlardır:
Sigara dumanı,
Toz,
Hava kirliliği,
Virüs, bakteri gibi mikroorganizmalar,
Kimyasal maddeler,
Hava değişikliği.
Bunların yanı sıra alerji, astım, akciğer iltihaplanması, nadiren kistik fibrozis gibi sağlık sorunları da bebeklerde balgama neden olabilir.
Bebeklerde Balgam Nasıl Atılır?
Balgam atılmadığında bebeğin nefes alırken zorlanmasına, huzursuzlanmasına neden olabilir. Küçük bebeklerde, örneğin 1 yaş bebeklerde balgam söktürücü olarak kullanılabilen bazı öksürük şurupları vardır. Bununla birlikte öksürük şurubu da dahil olmak üzere ilaçların mutlaka uzman kontrolünde ve bebeğin yaşına uygun dozlarda verilmesi önemlidir. Normal şartlarda evde uygulanabilecek bazı yöntemler bebeklerde balgama iyi gelebilir.
Bebeğin sıvı almasını sağlamak: Bebeklerin bol sıvı alması mukusun kurumasını önlemeye yardımcı olur. Bu sayede bebek daha kolay öksürerek balgamı vücudundan uzaklaştırabilir. Küçük bebeklerin sıvı ihtiyacını karşılamak için düzenli aralıklarla emzirilmesi önemlidir. Daha büyük bebeklerde, örneğin 2 yaş bebeklerde balgam söktürücü olarak bilinen en etkili yöntemlerden bir tanesi ise bebeğe su verilmesidir.
Burun damlası kullanımı: Burunda mukus biriktiğinde boğaza doğru hareket ederek geniz akıntısına ve boğazda balgam birikmesine neden olabilir. Doktor kontrolünde kullanılan damlalar bebeğin burnunun açılmasına yardımcı olarak balgama iyi gelebilir.
Burun aspiratörü kullanmak: Bebeklerde burun tıkanıklığı balgama neden olabileceğinden balgamı olan bebeklerin burun aspiratörü yardımıyla burunlarının temizlenmesi bebeklerde balgam söktürücü etki gösterebilir.
Nemlendirici kullanmak: Bebeğin bulunduğu odaya nemlendirici bir cihaz yerleştirmek bebeğin rahatlamasını sağlayabilir.
Ballı su: Bebekleri yatırmadan önce ballı su vermek boğazın rahatlamasına yardımcı olabilir ancak botulizm riski nedeniyle 1 yaştan küçük bebeklere bal içeren herhangi bir yiyecek, içecek verilmemelidir.
“Bebeklerde balgama ne iyi gelir?” konusunda çalışma yapan bazı uzmanlara göre bebeğin sırtına masaj yapılması mukusun yumuşamasına neden olarak bebeklerde balgam söktürücü etki gösterebilir. Uygulanan tedavilere ve yöntemlere rağmen balgamın devam etmesi, bebeğin nefes almada zorlanması halinde ise vakit kaybetmeden uzman bir doktordan yardım alınmalıdır.
Çocuklarda Balgam Atmayı Kolaylaştıran Doğal Yöntemler
Çocuklarda öksürük refleksi henüz tam olarak gelişmediğinden balgam atmak zorlayıcı olabilir. Bu nedenle balgamı atabilmeleri için çocuklara yardımcı olmak gerekir. Çocuklarda balgam atmayı kolaylaştıran bazı yöntemler şunlardır:
Solunum yollarını rahatlatmak için buhar banyosu yaptırmak, nemlendirici cihaz kullanmak,
Ilık su, bitki çayı, çorba gibi çocuğun yaşına uygun sıvı takviyeleri vermek,
1 yaşından büyük çocuklara ballı, limonlu su içirmek,
Çocuğun sırtına masaj yapmak,
2 yaşından büyük çocuğun yastığına veya göğsüne mentollü krem sürmek.
Ek olarak uzmanlar çocuğa ılık duş aldırmanın solunum yollarını rahatlatarak balgam atmayı kolaylaştırabileceğini ifade eder.
Çocuklar enfeksiyon hastalıklarına yetişkinlere kıyasla daha açık oldukları için balgamı önlemek her zaman kolay olmayabilir ancak bazı önlemler balgamı önlemeye yardımcı olabilir. Çocuklarda balgamı önlemeye yardımcı bazı yöntemler şunlardır:
Sigara dumanından ve hava kirliliğinden uzak tutmak: Çalışmalara göre sigara dumanı ve hava kirliliği çocuklarda solunum yollarının tahriş olmasına, mukus üretiminin artmasına neden olabilir. Bu nedenle evin içinde veya çocuğun yanında sigara içilmemesi, hava temizleyiciler kullanılması önemlidir.
El yıkama alışkanlığı kazandırmak: Çocuklara el yıkama alışkanlığının kazandırılması solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanma riskini azaltarak balgam oluşumunu önleyebilir.
Alerjenlerden korumak: Toz, polen, hayvan tüyü gibi alerjenler çocuklarda mukus üretimini tetikleyebilir. Evde halı ve perdelerin düzenli temizlenmesi, evin sık sık havalandırılması, çocuğun tozlu veya küflü ortamlardan uzak tutulması alerji kaynaklı balgam oluşumunu engelleyebilir.
Bebeklerde ve çocuklarda balgam genellikle enfeksiyonlara veya sigara dumanı, hava kirlilliği gibi çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Buhar terapisi, bol sıvı tüketimi gibi yöntemler çocukların balgamı atmasını kolaylaştırabilir. Balgamın uzun süre devam etmesi, hırıltılı solunum, nefes darlığı gibi semptomların eşlik etmesi halinde vakit kaybetmeden uzman bir doktordan yardım alınması önemlidir.
