Paleo diyeti yaklaşık 2,5 milyon ile 10 bin yıl önceki Paleolitik dönemde yaşamış avcı-toplayıcı insanların beslenme biçimini temel alan bir diyet yaklaşımıdır. “Paleo diyeti nedir?” sorusunun yanıtı için, bu diyet insan metabolizmasının, modern tarım öncesi dönemde tüketilen yiyeceklere uygun biçimde evrimleştiğini varsayar ve bu nedenle işlenmemiş, doğal gıdaları ön plana çıkarır. Modern beslenme alışkanlıklarında yer alan tahıllar, süt ürünleri ve işlenmiş gıdalar paleo diyetinde tercih edilmezken; sebzeler, meyveler, etler ve sağlıklı yağlar bu diyetin temel yapı taşlarını oluşturur.
Paleo Diyetinde Ne Yenir?
Paleo diyeti uygulayanlar genellikle doğrudan doğadan gelen ve minimum işlem görmüş gıdalar tüketirler. Paleo diyetinde öğün sayısı da sabit değildir. Kişiler açlık ve tokluk hissine göre 2 ya da 3 öğünle beslenebilir. Öğün periyotları kişiye göre esnek şekilde belirlenir ve içgüdüsel beslenmeye dayanır.“Paleo diyetinde neler tüketilir?” sorusunun yanıtı olan paleo diyetinde tercih edilen gıdalar şunlardır:
Kırmızı et, kümes hayvanları ve balık,
Mevsiminde taze sebzeler ve meyveler,
Yumurta,
Kabuklu yemişler ve tohumlar,
Sağlıklı yağlar (örneğin; zeytinyağı, avokado yağı, Hindistan cevizi yağı, balık yağı).
Paleo Diyetinde Ne Yenmez?
Paleo diyeti yasaklar da içeren bir diyettir, tarım devriminden sonra insan beslenmesine giren gıdalar dışarıda bırakılır. Bu gıdalar şunlardır:
Tahıllar (ekmek, makarna, pirinç, bulgur gibi),
Baklagiller (fasulye, mercimek, nohut gibi),
Süt ve süt ürünleri,
Rafine şeker ve tatlandırıcılar,
İşlenmiş gıdalar (paketli ürünler, hazır yemekler, fast-food),
Yapay katkı maddeleri ve trans yağlar.
Paleo Diyetinin Faydaları Nelerdir?
Paleo diyeti sağlık açısından çeşitli potansiyel faydalara sahiptir. Bu beslenme modeli kilo vermeye yardımcı olabilir ve obezite riskini azaltabilir. Aynı zamanda kan şekeri dengesini sağlayarak insülin direncini düşürebilir ve tip 2 diyabet riskini azaltabilir. Paleo diyetinde bulunan doğal besinler iltihaplanmayı azaltarak bağışıklık sistemini güçlendirebilir, kalp-damar sağlığına olumlu etki ederek yüksek kolesterol ve tansiyon gibi problemlerin önlenmesine yardımcı olabilir. Otoimmün paleo diyeti özellikle bağışıklık sistemi hastalıklarını yönetmeye yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiş özel bir beslenme protokolüdür. Çeşitli paleo diyeti modelleri kişiye özel olarak mevcuttur.
Paleo Diyetinin Zararları veya Riskleri Var mı?
Her ne kadar paleo diyeti pek çok açıdan sağlıklı kabul edilse de bazı riskleri ve dezavantajları da söz konusu olabilir. Özellikle paleo diyeti zararları arasında süt ürünleri ve tam tahılların bulunmaması nedeniyle kalsiyum, lif ve bazı B vitaminleri gibi önemli besin maddelerinin yeterli düzeyde alınmaması durumu bulunabilir. Aynı zamanda uzun vadede sürdürülebilirliği zorlayıcı olabilir ve fazla et tüketimiyle bağlantılı olarak kolesterol seviyelerinin yükselmesi riski ortaya çıkabilir. Bu nedenle diyeti uygularken dengeli bir beslenme planı oluşturmak önemlidir.
Paleo Diyeti Kimler İçin Uygundur?
Paleo diyeti genel olarak kilo vermek isteyenler, kronik sağlık sorunları bulunanlar veya sağlıklı yaşam tarzı benimsemeyi amaçlayanlar için uygundur. Özellikle insülin direnci, diyabet, gluten veya laktoz intoleransı olan kişiler için bu beslenme tarzı iyi bir alternatif olabilir fakat hamileler, çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalıkları olan kişilerin diyete başlamadan önce mutlaka sağlık profesyonelleriyle görüşerek kişiye özel düzenlemeler yapması önem taşır. Paleo diyeti kişisel ihtiyaçlar doğrultusunda düzenlenip sürdürülebilir hale getirildiğinde en iyi sonuçları verir.
Paleo diyeti sağlıklı beslenme açısından çeşitli avantajlar sunsa da herkes için uygun olmayabilir. Özellikle kronik rahatsızlığı bulunan kişiler, hamileler, emziren anneler, yaşlılar ve çocuklar için beslenme düzeninde radikal değişiklikler yapmadan önce doktor ve diyetisyen değerlendirmesi büyük önem taşır. Uzmanlar kişisel sağlık durumunuzu, olası vitamin ve mineral eksikliklerini dikkate alarak size özel bir beslenme planı oluşturabilirler. Böylece hem sağlığınız korunur hem de diyetin potansiyel risklerinden kaçınılmış olur. Bu nedenle paleo diyetine başlamadan önce mutlaka bir sağlık profesyoneliyle görüşmeniz önerilir.
