Pankreas kanseri mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, açıklanamayan kilo kaybı gibi semptomlar ile kendisini gösteren bir kanser türüdür. Pankreas kanseri, kanserli dokunun henüz pankreasın dışına yayılmadığı erken dönemde teşhis edilirse cerrahi müdahaleler kanseri kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Cerrahi müdahalenin mümkün olmadığı hastalarda ise diğer kanser tedavisi yöntemleri planlanabilir.
Pankreas Kanseri Nedir?
Pankreas kanseri pankreas hücrelerinin çeşitli sebeplerle normal yaşam döngüsünün dışında hareket ederek büyümeye ve çoğalmaya devam etmesi neticesinde gelişen bir kanser türüdür. Akciğer kanseri, göğüs kanseri, kolorektal kanser gibi kanser türleri ile kıyaslandığında daha nadir rastlanan bir kanser türü olsa da pankreas kanserinin erken dönemde teşhis edilmesinin zor olması onu dünya genelinde kansere bağlı yaşam kayıplarının en sık karşılaşılan 7. nedeni haline getirir. Pankreas kanserleri mutasyona uğrayan hücrenin türüne göre pankreas adenokarsinomu ve pankreas nöroendokrin tümörleri olarak iki sınıfta incelenir. Sindirimi kolaylaştıran enzimleri pankreas dışına taşıyan kanaldaki hücrelerde başlayan pankreas adenokarsinomu en yaygın pankreas kanseri türüdür.
Daha nadir karşılaşılan pankreasın nöroendokrin tümörleri ise kan şekeri seviyelerinden ruh sağlığına kadar pek çok süreci yöneten hormonları salgılayan endokrin hücrelerinden köken alır. Türü fark etmeksizin kanserin tedavisinde erken teşhis önemlidir ancak pankreasın kanserleri erken dönemde herhangi bir belirti göstermeyebileceği için çoğu zaman ilerlediğinde teşhis edilebilir. Ancak günümüzde gelişen sağlık teknolojilerinin de yardımıyla uzmanlar pankreası kanserini erken evrelerde yakalayarak uygun tedeviye başlayabilir.
Pankreas Nedir?
Pankreas hem sindirim sisteminde hem de endokrin sistemde önemli işlevleri olan bir organdır. Bir diğer ifadeyle panktreas hem makro besin ögelerinin sindirimini kolaylaştıran enzimleri salgılar hem de başta insülin ve glukagon olmak üzere çeşitli hormonlar salgılayarak kan şekeri düzeyinin dengelenmesini sağlar.
Pankreas Nerededir?
Pankreas karın boşluğunun üst kısmında, karın zarının arkasında konumlu yaklaşık uzunluğu 12-15 cm olan bir organdır. Midenin arkasında konumlu olan pankreas aynı zamanda onikiparmak bağırsağı ve dalakla da yakındır. Derin yerleşimi nedeniyle bazı durumlarda pankreasa ulaşmak zor olabilir.
Pankreas Ne İşe Yarar?
Sindirime yardımcı organlar arasında sayılan pankreasın başlıca görevlerinden bir tanesi çeşitli enzimler salgılayarak başta karbonhidrat, yağ ve protein gibi makro besin ögeleri olmak üzere besinlerin sindirimine destek olmaktır. Pankreasın bir diğer önemli görevi ise hormon üretimidir. Pankreas insülin ve glukagon hormonlarını salgılayarak kan şekerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
Pankreas Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Pankreas kanseri semptomları başlangıçta ya çok belirsizdir ya da diğer sindirim sistemi hastalıklarının semptomları ile karıştırılır. Bu nedenle pankreas kanseri hastaları çeşitli şikâyetler yaşamaya başladığında çoğunlukla kanser pankreas dışına yayılmış durumdadır. Ayrıca pankreas kanseri belirtileri çoğu zaman diğer daha az ciddi sağlık sorunları ile karıştırılabileceği için hastalığın erken evrelerde teşhis edilmesi her zaman kolay olmayabilir. Bu durum “Pankreas kanseri belirtileri nelerdir?” sorusuna yanıt vermeyi de zorlaştırabilir.
Başlıca pankreas kanseri belirtisi genellikle üst karın bölgesinde hissedilen, sırta doğru yayılabilen karın ağrısıdır. Başlıca pankreas kanseri belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
İştah kaybı,
Açıklanamayan kilo kaybı,
Bilirubin birikmesine bağlı ciltte ve gözlerde sararma,
İdrar ve dışkı renginde değişiklik,
Kusmanın da eşlik edebildiği miden bulantısı,
Hazımsızlık,
Sindirim enzimlerinin olması gerektiği gibi salgılanamamasına bağlı kabızlık gibi sindirim sorunları,
Şiddetli yorgunluk,
Cilt kuruluğu ve kaşıntı,
Kan pıhtılaşma sorunlarına bağlı bacaklarda şişlik, ağrı,
Ani gelişen şeker hastalığı,
Karaciğer büyümesi.
Sayılan belirtiler tek başına pankreas kanseri anlamına gelmese de özellikle daha önce olmayan şiddetli karın ağrısı, şeker hastalığı gibi semptomların ani şekilde başlaması halinde uzman bir doktora danışılması önemlidir.
Pankreas Kanseri 1. Evre Belirtileri
Pankreas kanseri tümörün boyutu, lenf bezlerine veya diğer organlara yayılıp yayılmadığı gibi kriterlere göre 4 evrede incelenir. Evre 1 pankreas kanserinde sadece pankreasın içinde boyutu 2 cm’den küçük veya 2 cm ila 4 cm arasında olan kanser dokusuna rastlanır. Bu evrede çoğu zaman belirgin belirtiler görülmez.
Pankreas Kanseri 2. Evre Belirtileri
Tümörün büyüdüğü veya pankreasın yakınında lenf nodlarına yayıldığı pankreas kanserinin ikinci evresinde kanser dokusu pankreas ile sınırlı olsa da 4 cm’den büyük olabilir. Bununla birlikte tümör herhangi bir boyutta olabileceği gibi pankreas dışında en fazla 3 lenf noduna yayılmış olabilir. Birinci evrenin aksine bu evrede hastalar yorgunluk, açıklanamayan kilo kaybı, iştahsızlık gibi semptomlar yaşamaya başlayabilir.
Pankreas Kanseri 3. Evre Belirtileri
Pankreas kanserinin 3. evresi tümörün pankreas dışında herhangi bir boyutta olduğunu veya en az 4 lenf noduna yayıldığını gösterir. 3. evre pankreas kanseri hastaları dışkı renginde değişiklik gibi daha belirgin semptomlar yaşayabilir.
Pankreas Kanseri 4. Evre Belirtileri
Hastalığın son evresi olarak da değerlendirilen evre 4 kanser hücrelerinin yakındaki dokuların yanı sıra uzaktaki doku ve organlara da yayıldığı yani metastaz yaptığı aşamadır. Pankreas kanserinin ilk evrelerinde ayırt edici semptomlar yaşanmayabileceği için hastaların yaklaşık %53’ü dördüncü evrede tanı alabilir. Sırta yayılan ağrı, kabızlık, şişkinlik, ani başlayan diyabet, kaşıntı gibi semptomlar dördüncü evre hastalarında daha şiddetli hissedilebilir.
Pankreas Kanseri Neden Olur?
Pankreas kanseri hücrelerde bozulmaya neden olan pek çok faktörün etkisiyle ortaya çıkabilir. Başlıca pankreas kanseri risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
Sigara ve alkol gibi sağlığa zararlı alışkanlıklar: Araştırmalar pankreas kanseri vakalarının yaklaşık %20-35’inin nedeni olarak uzun süreli sigara kullanımını göstermektedir. Sigara gibi sağlığa zararlı alışkanlıklardan olan alkolün de uzun süreli kullanımı pankreas hastalıklarına yakalanma riskini artırabilir.
Obezite: İdeal kilonun üzerinde olmak veya obezite uzun vadede pankreas kanseri riskini artırabilir.
Sağlıksız beslenme alışkanlıkları: Kızartma, aşırı et tüketimi, özellikle işlenmiş et ürünleri, gibi beslenme alışkanlıkları pankreas kanseri gibi sindirim sistemi kanserlerinin görülme riskini artırabilir. Bazı çalışmalar pankreas kanseri hastalarının yaklaşık %30-50’sinde beslenme alışkanlıklarının etkili olduğunu gösterir.
İleri yaş: Pankreas kanserinin ileri yaş grubundaki kişilerde daha sık görüldüğünü ileri süren çeşitli kanser araştırmaları mevcuttur. Pankreas kanseri belirtileri görülme riski özellikle 60 ila 80 yaş arasındaki insanlarda daha yüksektir.
Diyabet (şeker hastalığı): Tip 1 ve tip 2 diyabet hem pankreas kanserinin nedeni hem de sonucu olabilir. Diyabeti kontrol altına alınan kişilerde riskin önemli ölçüde azaldığını gösteren çeşitli çalışmalar mevcuttur.
Aile öyküsü: Ailesinde pankreas kanseri öyküsü bulunan kişiler de risk grubundadır. Pankreas kanseri hastaları incelendiğinde yaklaşık %5-10’unun ailesinde pankreas kanseri öyküsü olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.
Genetik faktörler: Peutz-Jeghers sendromu, Lynch sendromu, BRCA mutasyonları gibi çeşitli genetik sendromlar pankreas kanseri riskini artırabilir. Yapılan çalışmalara göre pankreas kanseri vakalarının yaklaşık %10’unda kanserin sebebi genetik sendromlardır.
Sayılanların yanı sıra kronik veya kalıtsal pankreatit yani pankreas iltihabı gibi sağlık sorunları da hastalığın görülme riskini artırabilir.
Pankreas Kanserinde Kaşıntı Nerelerde Olur?
Pankreas kanserinde kaşıntı genellikle tümörün safra kanalına baskı yaparak safra akışını engellemesi neticesinde karaciğerde üretilen koyu sarı-kahverengi bir madde olan bilirubinin birikmesine bağlı olarak gelişir. Kanda artan bilirubin cilt altına yerleştiğinde sarılıkla birlikte özellikle avuç içi, ayak tabanı, sırt ve bacaklarda yoğun olmak üzere tüm vücutta yaygın, rahatsız edici kaşıntıya neden olur.
Pankreas Kanseri Hangi Tahlille Belli Olur?
Pankreas karın zarının arkasında konumlu bir organ olduğundan kanserin kesin tanısını koymak için birden fazla tekniğe ve tahlile başvurulması gerekebilir. Bilgisayarlı tomografi (BT), ultrason, gerekli durumlarda pozitron emisyon tomografisi (PET) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi görüntüleme yöntemleri tümörün konumu, boyutu veya diğer organlara metastaz yapıp yapmadığı gibi konularda bilgi verebilir. Daha ayrıntılı değerlendirme için endoskopik ultrason (EUS) olarak adlandırılan bir görüntüleme yöntemi kullanılarak ucunda kamera ve ultrason cihazı bulunan ince bir tüp ağızdan mideye ilerletilerek pankreas detaylı şekilde görüntülenebilir. EUS sırasında uzmanlar kanserin kesin tanısını koyabilmek amacıyla özel iğneler yardımıyla doku örneği alarak (biyopsi) incelenmek üzere laboratuvara gönderebilir.
Pankreas kanseri tanısında görüntüleme yöntemlerinin yanı sıra kan tahlili de önemli rol oynayabilir. Kanser hastalarında kansere yanıt olarak hücrelerden antijen adı verilen bazı maddeler salgılanır. Tümör belirteci olarak da bilinen bu maddeler hastada belirli kanserlerin varlığından şüphelenilmesine neden olabilir. Pankreas kanserinin tanısında kan tahlili yardımıyla tümör belirteçlerinden birisi olan CA 19-9 seviyesi kontrol edilebilir. Bununla birlikte CA 19-9 yüksekliği tek başına anlamlı değildir. CA 19-9 pankreas iltihabı, akciğer iltihabı gibi farklı sağlık sorunlarında da yüksek çıkabilir.
Pankreas Kanseri 4. Evre Ölüm Belirtileri
Pankreas kanseri çoğu zaman belirti göstermeden ilerlediği veya diğer sindirim sistemi hastalıklarına benzer belirtiler gösterdiği için vakaların büyük çoğunluğunda kanser ancak son evrede teşhis edilebilir. Bu durum “Pankreas kanseri 4. evre ne kadar yaşar?” hakkında sıklıkla endişe duyulmasına neden olabilir. Bazı çalışmalar 4. evre pankreas kanseri tanısının akabinde 5 yıllık sağkalım oranının %3 olduğunu gösterse de pankreas kanseri yaşam süresi hastaların yaşına, genel sağlık durumuna ve kanserin nasıl ilerlediğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin tedavide yaşanan gelişmelerin de yardımıyla son yıllarda pankreas kanserinin tüm evreleri için 5 yıllık sağkalım oranının %6’dan %10’a yükseldiğini gösteren çeşitli çalışmalar mevcuttur.
Pankreas kanseri ölüm belirtileri denildiğinde pankreas kanserine özgü belirtilerden söz etmek çok kolay değildir. Diğer kanser türleri gibi pankreas kanseri tedavisinin de olumlu sonuçlanmadığı durumlarda hastalar kendi kendilerine yetme yetisini kaybedebilir; zaman ve mekan konusunda karışıklık yaşayabilir. Kanserin karaciğere metastaz yaptığı durumlarda karında asit ve sıvı birikimi görülebilir. Hastalar yatakta tek başlarına hareket etmekte zorlanabilir. Bu noktada 1-2 saatte bir dönmelerine ve pozisyon değiştirmelerine yardımcı olmak önemlidir. Ayrıca hasta yakınları onları ürkütmeden sessiz bir tonla konuşarak onlara kim oldukları, saatin kaç olduğu, nerede oldukları gibi konularda bilgi verebilir.
Pankreas Kanseri Tedavisi
Pankreas kanseri tedavisi hastalığın evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve isteklerine uygun olarak belirlenir. Kanserin başka organlara yayılmadığı durumlarda Whipple ameliyatı gibi pankreas kanseri ameliyatı yöntemleri uygulanabilir. Whipple ameliyatı sırasında pankreasın baş kısmı, safra kesesi, safra kanalı ve ince bağırsağın ilk bölümü çıkarılabilir.
Cerrahiye uygun olmayan hastalarda ise kemoterapi ve radyoterapi gibi kanser tedavileri kullanılarak tümörün küçültülmesi hedeflenir. Bazı hastalarda genetik yapıya bağlı olarak bağışıklık sistemini güçlendiren immünoterapiler de kullanılabilir. Ayrıca palyatif bakım, özellikle ileri evre hastalarda ağrı gibi şikâyetleri azaltmak ve hastanın daha konforlu bir yaşam sürmesini sağlamak için önemlidir.
Pankreas kanseri kanserin yerleşimi nedeniyle zor bir tedavi süreci gerektirebilir. Buna karşın günümüzde sağlık alanında yaşanan gelişmeler sayesinde “Pankreas kanseri öldürür mü?” konusunda olumlu konuşmak mümkündür. Hastalığın erken dönemde teşhis edilmesi, hastaların sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimsemesi tedavinin başarısını olumlu yönde etkiler. Siz de özellikle ailenizde pankreas kanseri öyküsü varsa düzenli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyiniz.
