Safra kesesi taşı, tıp literatüründe bilinen ismiyle kolelitiazis, safrada bulunan kolesterol gibi maddelerin sertleşmesi sonucunda safra kesesinde veya safra kanalında oluşan safra tortularıdır. Safra kesesi taşları başlangıçta herhangi bir şikâyete neden olmayabilir. Safra tortularının büyük olması veya safra kanalını tıkaması neticesinde ise şiddetli mide bulantısı, karın ağrısı gibi safra kesesi taşı belirtileri görülebilir.
Safra Kesesi Taşı Nedir?
Safra kesesi taşı safra kesesinde veya safra kanalında oluşan sertleşmiş bilirubin, kolesterol gibi safra maddeleridir. Yapılan araştırmalar başta gelişmiş toplumlar olmak üzere dünya genelinde pek çok insanın safra kesesi taşı sorunuyla karşılaştığını gösterir. Bazı çalışmalara göre dünya genelinde insanların yaklaşık %10-15’inde safra kesesi taşı görülmektedir.
Sindirime yardımcı organlardan bir tanesi olan karaciğer tarafından salgılanan, yapışkan ve kalın safra adı verilen sıvı özellikle yağların parçalanmasında aktif görev alır. Karaciğerin altında bulunan ve şekli armutu andıran safra kesesi safranın depolandığı organdır. Safra kesesinde depolanan safra sertleşip kristalleşirse safra kesesi taşları oluşabilir.
Safra Kesesi Taşı Belirtileri Nedir?
Safra kesesi taşı belirtileri taşın büyüklüğüne ve konumuna göre farklılık gösterebilir. Örneğin 2 mm büyüklüğündeki bir taş herhangi bir şikâyete neden olmayabilirken, 12 mm safra kesesi taşı şiddetli karın ağrısı, mide bulantısı, hazımsızlık gibi semptomlarla kendisini gösterebilir. Safra kesesi taşları her zaman belirti göstermediği için “Safra kesesi taşı belirtileri nelerdir?” sorusunun cevabı pek çok kişi için merak konusudur. Başlıca safra kesesi taşı belirtileri:
Karnın üst kısmında yarım saatten birkaç saate kadar sürebilen sabit ağrı,
Mide bulantısı,
Kusma,
Özellikle kürek kemiklerinin arasında hissedilen sırt ağrısı,
Sağ omuza yayılan ağrı,
Karın şişkinliği,
Hazımsızlık,
Sık sık geğirme,
Özellikle yağlı besinlere karşı isteksizlik.
Sayılan semptomların yanı sıra taşın safra kanalında tıkanıklığa neden olduğu durumlarda yüksek ateş, titreme, ciltte ve gözlerde sararma gibi sarılık semptomları, idrar renginde koyuluk, açık renkli dışkılama gibi semptomlar görülebilir.
Yetişkinlerde Safra Kesesi Taşı Belirtileri
Yetişkinlerde safra kesesi taşları belirtileri genellikle karın ağrısı şeklinde ortaya çıkar. Karın ağrısı çoğu zaman 1-5 saat arasında sürse de bazı durumlarda birkaç dakika ile sınırlı olabilir. Ağrı karın bölgesinin tam ortasında veya sağ kaburgaların alt kısmında hissedilir. Safra kesesi taşına bağlı ortaya çıkan ağrı süreklidir. Bir diğer ifadeyle gaz çıkarmakla veya tuvalete gitmekle kaybolmaz. Yağlı yiyeceklerin tüketilmesi ağrıyı tetikleyebilir. Bununla birlikte ağrı günün herhangi bir saatinden herhangi bir sebep olmadan da ortaya çıkabilir.
Çocuklarda Safra Kesesi Taşı Belirtileri
Çocuklarda safra kesesi taşlarıyla yetişkinlere kıyasla daha az karşılaşılır. Çocuklarda safra kesesi taşı yetişkinlerde olduğu gibi çoğu zaman belirtisiz seyredebilir ancak taşlar safra kanalında tıkanıklığa neden olur veya ince bağırsak gibi organlara ilerlerse karnın üst kısmında ağrı, sağ omuzda ağrı, mide bulantısı, kusma, ishal gibi sindirim sistemi sorunları görülebilir. İave olarak bazı çocuklarda koyu renkli idrar, cilt ve gözde sararma (sarılık) gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Safra Kesesi Taşı Neden Oluşur?
Safra kesesi taşları safra adı verilen sindirim sıvısının sertleşip kristalleşmesi sonucunda oluşur. “Safra kesesi taşları neden oluşur?” gibi konularda yapılan çalışmaların büyük çoğunluğu taş oluşumunun nedeni olarak safrada aşırı miktarda kolesterol ve bilirubin maddelerinin bulunmasının üzerinde durur. Buna göre safra kesesi taşlarının başlıca nedenleri şu şekildedir:
Yüksek kolesterol seviyeleri: Safrada bulunan fazla kolesterol sertleşerek kristalleşebilir. Araştırmalar safra kesesi taşlarının beşte dördünün nedenin kolesterol olduğunu göstermektedir.
Bilirubin: Bilirubin kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucunda açığa çıkan kırmızı kan hücrelerinin yan ürünüdür. Eğer hemolitik anemi gibi kırmızı kan hücrelerinin hızlı yıkıma uğraması ile karakterize bir kan hastalığı varsa veya karaciğer işlevini olması gerektiği gibi yerine getiremezse safra kesesi bilirubini parçalamakta zorlanabilir ve taş oluşabilir.
Safra tuzu azlığı: Crohn hastalığı, mikroskobik kolit gibi bazı sağlık sorunları safranın bağırsaklarda olması gerektiği gibi emilememesine ve dışkıyla fazla miktarda safra asidi kaybedilmesine neden olabilir. Bu durum safrada aşırı kolesterol birikmesine yol açabilir. Neticesinde safra taşları oluşabilir.
Sayılanların yanı sıra karaciğerden ince bağırsağa safra akışının azalması ile karakterize kolestaz da safra kesesinde taş oluşumuna yol açabilir.
Safra Kesesi Taşı Nasıl Düşürülür?
Safra kesesi taşları karnın üst kısmında şiddetli ağrıya neden olabilir. Bu nedenle safra kesesi taşı sorunu bulunanlar için “Safra kesesi taşı nasıl düşer?” sorusuna verilebilecek her yanıt önemlidir. Safra kesesi taşının tedavisinde öncelikle uzman bir doktora danışılması önemlidir. Safra kesesi taşları çoğu zaman herhangi bir semptom göstermeden ilerler. Safra kesesi taşı tanısı alan hastaların yaklaşık %25’inde semptomlar görülür. Bu durumda safra kesesi taşının cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.
Safra Kesesi Taşı Ağrısına Ne İyi Gelir?
Safra kesesi ağrısını tedavi edebilmek için öncelikle uzman bir doktora danışılması önemlidir. Hafif şiddetli ağrıları olan hastalar bazı yöntemler uygulayarak ağrılarını hafifletebilir. Safra kesesi taşlarına iyi gelebilecek bazı yöntemler şunlardır:
Yoga: Bazı çalışmalar yoga gibi meditasyon yöntemlerinin kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olarak safra kesesi taşı ağrısına iyi gelebileceğini gösterir.
Akupunktur: Yapılan bir çalışmaya göre akupunktur safra kesesi taşına bağlı ağrı, mide bulantısı gibi semptomları hafifletebilir. Bu konuda daha fazla araştırma yapılmasına gerek vardır.
Sayılan yöntemler taşların düşmesini sağlamaz. Bu yöntemler ancak semptomların şiddetinin hafiflemesine yardımcı olabilir.
Safra Kesesi Taşı Olanlar Ne Yemeli?
Bazı besinler safra kesesi taşı olan hastalarda semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir. Bazı çalışmalar günün büyük bir bölümünü oruçlu geçirdikten sonra akşamları bir yemek kaşığı zeytinyağı ve limon suyu tüketmenin safra kesesini temizlemeye yardımcı olabileceğini gösterir. Bunun yanı sıra safra kesesine iyi gelebilecek bazı besinler şunlardır:
Karahindiba: Karahindiba çayı safra kesesi taşı dahil olmak üzere sindirim sistemi rahatsızlıklarına bağlı semptomları hafifletebilir.
Devedikeni: Devedikeni bitkisi karaciğer ve safra kesesi sağlığını destekleyebilir.
Enginar: Safra kesesi ve karaciğer sağlığını desteklediği pek çok bilimsel çalışmada gösterilmiş olan bitkilerden bir diğeri de enginardır ancak enginarın safra kesesi taşlarına iyi gelebileceğini gösteren yeterli çalışma yoktur.
Kahve: Düzenli kahve tüketimi safra kesesi taşına bağlı semptomları hafifletebilir.
Sebze ve meyve ağırlıklı beslenme: Et ve et ürünleri yerine sebze, meyve ağırlıklı beslenme safra kesesi sağlığını destekleyebilir.
Ek olarak bazı araştırmalar elma suyu ve elma sirkesinin safra kesesi sağlığını destekleyebileceğini gösterir.
Safra Kesesi Taşı Olanlar Ne Yememeli?
Bazı çalışmalar lif ve C vitamini açısından fakir, şeker ve sağlıksız yağlar bakımından zengin bir diyetin doğrudan safra kesesi taşına neden olmasa da safra kesesi sağlığını olumsuz etkileyebileceğini gösterir. Safra kesesi taşı olanların uzak durması önerilen bazı besinler şunlardır:
Et ve et ürünleri,
Tereyağı gibi hayvansal yağlar,
Yağlı peynirler,
Kek ve bisküvi gibi şekerli gıdalar,
Alkol gibi sağlığa zararlı içecekler.
Safra kesesi taşı ameliyatı sonrasında da uzmanlar gaz, şişkinlik, kabızlık, ishal gibi sindirim sistemi sorunlarının görülme riskini en aza indirebilmek için lif bakımından zengin bir diyet önerebilir.
Safra Kesesi Taşı Ne Gibi Rahatsızlıklar Verir?
Safra kesesi taşı çoğu zaman herhangi bir semptoma neden olmaz. Bazı durumlarda çeşitli sebeplerle uygulanan üst batın ultrasonu gibi görüntüleme yöntemleri sırasında safra kesesi taşları tesadüfen teşhis edilebilir. Bunun yanı sıra büyük taşlar, safra kanalında tıkanıklığa sebep olan taşlar veya pankreas, ince bağırsak gibi organlara ilerleyen taşlar hazımsızlık, şişkinlik, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma gibi şikâyetlere neden olabilir.
Safra Kesesi Taşı Kilo Yapar mı?
Safra kesesi taşının kilo yapacağına yönelik yeterli kanıt yoktur. Buna karşın aşırı kilonun safra kesesi taşı riskini artırabileceğini gösteren pek çok çalışma mevcuttur. Aşırı kilolu olmak safrada kolesterol artışına neden olabileceğinden safra kesesi taşı riskini de artırabilir.
Safra Kesesi Taşı Gaz Yapar mı?
Safra kesesi taşı safra kanalındaki tıkanıklığa neden olduğu zaman karın ağrısı başta olmak üzere şişkinlik, ishal gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra safra kesesi taşı kanalda sıkışırsa yüksek ateş, titreme, koyu renkli idrar, açık renkli dışkı gibi semptomlar görülebilir.
Safra Kesesi Taşı Kalp Çarpıntısı Yapar mı?
Safra kesesi taşları safra kanalında sıkışırsa kalp çarpıntısına ve kan basıncının düşmesine neden olabilir. Bu durumda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir.
Safra Kesesi Taşı Kaç mm Tehlikeli?
Safra yolu çapı normal şartlarda 4-6 mm arasındadır. Bu nedenle bazı çalışmalar çapı 5 mm’den büyük olan taşların kanalda sıkışma riski nedeniyle tehlikeli olabileceğini gösterir.
Safra Kesesi Taşı Kaç Cm Olursa Ameliyat Gerekir?
Safra kesesi taşları çoğu zaman belirtisiz seyretse de uzmanlar 3 cm’den büyük taşların erken dönemde tedavi edilmezse safra kesesi kanseri riskini artırabileceğini ifade eder. Bununla birlikte çapından bağımsız olarak safra kanalında tıkanıklığa bağlı komplikasyonlara neden olan safra keses taşlarında da ameliyat gerekebilir.
Safra Kesesi Taşı Tedavisi
Safra kesesi taşı tedavisi için en etkili yöntem ameliyattır. Tedaviye ihtiyaç duyan hastalarda uzmanlar safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasını önerebilir. Kolesistektomi yani safra kesesi taşı ameliyatı dünya genelinde en sık uygulanan laparoskopik prosedürlerin başında gelir. Safra kesesi laparoskopik olarak alınan hastalarda safra doğrudan karaciğerden ince bağırsağa geçer. Bir diğer ifadeyle safra kesesi alınan hastalar yaşamlarını normal şekilde devam ettirebilir.
Safra kesesi ameliyatı safra kesesi taşları için kesin tedavi yöntemi olsa da her hasta ameliyat için uygun olmayabilir. Bu nedenle safra kesesi taşı eritme yöntemleri arasında uzmanlar ilaç tedavisine de başvurabilir. İlaç tedavisi ile taşların eritilmesi uzun zaman alabileceği veya tedavinin bırakılmasının ardından taşlar tekrar oluşabileceği için ilaç tedavisi genellikle ameliyat olması uygun olmayan hastalara önerilir.
Safra kesesi taşı safra kanalını tıkadığında ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Çoğu zaman semptomsuz ilerleyen safra kesesi taşları için erken teşhis önemlidir. Siz de alanında uzman bir doktordan randevu alarak gerekli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyiniz.
