Halk arasında gece yanığı olarak da adlandırılan zona hastalığı ağrılı cilt döküntülerine neden olan viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Suçiçeği hastalığına neden olan Varicella zoster virüsünden kaynaklanan zona çoğu zaman kendiliğinden geçse de bazı durumlarda uzun süre devam eden sinir ağrısı, görme problemleri gibi komplikasyonlara da neden olabilir. Hastalığın kesin bir tedavisi olmamakla birlikte doktorlar tarafından reçete edilen bazı ilaçlar semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Belirtileri Nelerdir?
Zona hastalığının ilk belirtisi döküntünün meydana geleceği cilt bölgesinde başlayan ağrı ve yanma hissidir. Ağrı genellikle vücudun tek tarafında, dermatom adı verilen sinirlerin uyarıldığı bölgelerde ortaya çıkar. Ağrının olduğu bölgede birkaç gün içerisinde kabarık döküntüler ortaya çıkar. Belin alt kısmı, yüz, göğüs, karın ve sırt gibi vücut bölgeleri döküntünün en çok görüldüğü yerlerdir. Bazı hastalarda döküntü kol ve bacaklarda da gelişebilir. Döküntünün gelişmesinin ardından 3-4 gün içerisinde ciltteki lezyonlar kırmızı, sıvı dolu, ağrılı kabarcıklara dönüşür. Bu kabarcıklar ortalama 10 gün içerisinde kurumaya ve kabuklanmaya başlar. Birkaç hafta içerisinde ise kabuklar kendiliğinden yok olur.
Buna göre başlıca zona belirtileri şunlardır:
Ciltte hassasiyet, kaşıntı ve karıncalanma,
Bazı hastalarda yüksek ateş,
Baş ağrısı,
Kas ağrıları,
Genel yorgunluk hissi,
Küçük gruplar halinde ortaya çıkan kabarcıklar,
Ciltte şiddetli yanma hissi,
Döküntülerin olduğu bölgede kaşıntı ve hassasiyet.
Zona hastalığı belirtileri birkaç hafta içerisinde kendiliğinden geçse bazı hastalarda geçtikten sonra bile aylarca sürebilen sinir ağrılarına neden olabilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Neden Olur?
Su çiçeğine ve Ramsay Hunt sendromuna neden olduğu bilinen Varicella zoster virüsü birkez vücuda girdikten sonra uzun yıllar boyunca sinirlerde pasif durumda kalabilir. Virüs çeşitli sebeplerle yıllar sonra tekrar aktif hale gelirse sinirlerden cilde doğru yayılarak zona hastalığına neden olabilir. Virüsün aktif hale gelmesine neden olabilecek bazı durumlar şunlardır:
Yaş: Zona genellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerde görülür. Yaşla birlikte bağışıklık sisteminin zayıflaması virüsün aktif hale gelmesine neden olabilir.
Sağlık sorunları: Kanser, HIV, otoimmün hastalıklar gibi bağışıklık sisteminin işlevini olması gerektiği gibi yerine getirememesine neden olan bazı sağlık sorunları gece yanığı riskini artırabilir.
Kanser tedavisi: Radyoterapi, kemoterapi gibi tedaviler bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olarak zona hastalığı riskini artırabilir.
Kullanılan bazı ilaçlar: Özellikle organ nakli hastalarında organ reddini önlemek amacıyla kullanılan bazı ilaçlar bağışıklık sisteminin baskılanmasına neden olarak virüsün aktif duruma gelmesine neden olabilir.
Stres: Hastalığın nedenleri hakkında yapılan bazı çalışmalarda stresin de önemli yer tuttuğu görülür. Uzun süreli stres bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olarak hastalığa yakalanma riskini artırabilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Nasıl Olur?
Zona hastalığı suçiçeği öyküsü bulunan kişilerin sinirlerinde uykuda kalan Varicella zoster virüsünün yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkar. Varicella zoster virüsü suçiçeği geçiren herkesin sinir hücrelerine yerleşerek yıllarca burada kalabilir. Çeşitli sebeplerle bağışıklık sistemi zayıfladığında, stres altında kalındığında veya yaşlanma gibi faktörlerle vücudun savunma mekanizması düştüğünde virüs sinir uçları boyunca yayılmaya başlar. Virüs ilk olarak sinir lifleri boyunca ilerleyerek iltihaplanmaya neden olur. İltihaplanmayla birlikte ciltte hassasiyet, kaşıntı, yanma ve karıncalanma hissi görülebilir.
Genellikle vücudun tek tarafında, özellikle bel, sırt, göğüs veya yüz bölgesinde hissedilen ilk belirtilerin ortaya çıkmasından sonra 5 gün içinde virüs sinir liflerinden cilt yüzeyine ulaşarak ciltte döküntülere ve su dolu kabarcıklara neden olur. Kabarcıklar yaklaşık 10 gün içinde kuruyup kabuk bağlar. Zona hastalığı genellikle 3 ilâ 5 hafta içinde iyileşir ancak bazı hastalarda sinir uçlarındaki hasardan dolayı postherpetik nevralji (PHN) adı verilen kronik sinir ağrıları gelişebilir.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Bulaşıcı mı?
Zona hastalığının kendisi doğrudan bulaşıcı olmamakla birlikte zona hastasının döküntülerinden çıkan sıvı ile temas eden, daha önce suçiçeği geçirmemiş ya da suçiçeği aşısı olmamış kişiler suçiçeği hastalığını kapabilir. Bir diğer ifadeyle “Zona nasıl bulaşır?” sorusunun net bir cevabı yoktur. Bunun başlıca nedeni zona hastalarından aslında zona değil suçiçeği bulaşma riski olmasıdır. Yıllarca uykuda kaldıktan sonra aktif hale gelerek zonaya neden olan Varicella zoster virüsü aynı zamanda suçiçeğine de yol açan virüs olduğu için virüsün taşıyıcısı olan zona hastaları başkalarına suçiçeği bulaştırabilir.
Virüs döküntülerdeki kabarcıkların içindeki sıvı ile doğrudan temas sonucu bulaşır. Bu nedenle hijyene dikkat etmesi ve suçiçeği geçirmemiş insanlarla yakın temastan kaçınması önerilir. Bazı kişilerin zona kapma riski daha yüksek olabilir. Zona hastalığı açısında risk grubunda olan bazı kişiler şu şekildedir:
Hamile kadınlar: Daha önce suçiçeği geçirmemiş hamile kadınlar virüsü kaparsa hem kendileri hem de bebekleri için ciddi sağlık riskleri oluşabilir.
Yeni doğan bebekler: Bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediği için suçiçeği enfeksiyonuna karşı savunmasız olan bebeklere zona hastalarından suçiçeği bulaşabilir.
Bağışıklık sistemi zayıf kişiler: Kanser hastaları, HIV/AIDS hastaları ve organ nakli geçirmiş bireyler için suçiçeği ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
“Zona nedir?” konusunda yapılan çalışmalarda bulaşıcılığın yüksek olmadığı görülür. Özellikle ciltteki kabarcıklarının üzeri kapatılmışsa veya kabarcıklar kabuk bağlamışsa hastalığın bulaşma riski oldukça düşüktür.
Zona Hastalığı (Gece Yanığı) Tedavisi Nasıl Olur?
Günümüzde zona hastalığını tamamen ortadan kaldıran kesin bir tedavi bulunmamakla birlikte erken müdahale hastalığın süresini kısaltabilir, semptomları hafifletebilir ve komplikasyon riskini en aza indirebilir. Uzmanlar bu süreçte bazı antiviral ilaçları tedavi planına dahil edebilir. “Gece yanığı nedir?”, “Tedavisi nasıl yapılır?” gibi konularda yapılan çalışmalara göre belirtilerin ortaya çıkmasının akabinde ilk 72 saat içerisinde tedaviye başlanması tedavinin başarı şansını artırabilir. Bunun yanı sıra uzmanlar hastalığın neden olduğu ağrı, inflamasyon ve kaşıntıyı hafifletmek için çeşitli ilaçlar reçete edebilir. Sinir hasarına bağlı olarak gelişen uzun süreli ağrıları önlemek amacıyla belirli ilaç grupları da tedavi sürecinde kullanılabilir. Tıbbi tedavinin yanı sıra evde uygulanabilecek bazı yöntemler de semptomların şiddetini azaltabilir. Zona hastalığına evde uygulanabilecek bazı yöntemler şunlardır:
Soğuk kompres uygulamak,
Ilık duş almak,
Bağışıklık sistemini desteklemek için A, B12, C ve E vitaminleri açısından zengin gıdalar tüketmek.
Zona hastalığını önlemenin en etkili yolu aşı yaptırmaktır. Uzmanların büyük çoğunluğu 50 yaş ve üzerindeki kişilerin zona aşısı yaptırmasını önerir. Zona aşısı hastalığın şiddetli semptomlarını ve uzun vadeli komplikasyonlarını önlemeye yardımcı olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Zona hastalığı özellikle 50 yaş üzerindeki yetişkinlerde sık karşılaşılan, oldukça ağrılı cilt lezyonlarına neden olan viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Zona hastalığına ilişkin sıklıkla merak edilen sorulardan bazıları aşağıda detaylı olarak ele alınmıştır.
Zona Gece Yanığı Nasıl Geçer?
Zona hastalığı normal şartlarda birkaç hafta içerisinde kendiliğinden geçer ancak hastalık oldukça ağrılı olabileceğinden bu süreçte uzman yardımı almak faydalı olabilir. Hafif zona vakalarında uzmanlar semptomları hafifletmeye yardımcı bazı kremler reçete edebilir. Zona gece yanığı hastalığının kesin bir tedavisi olmasa da daha şiddetli vakalarda ise antiviral ilaçlar reçete edilebilir. Semptomların ortaya çıkmasının ardından ilk 72 saat içerisinde antiviral ilaç tedavisine başlanması hastalığın ilerlemesinin önlenmesine yardımcı olabilir. Ayrıca bu süreçte soğuk kompres yapmak, ılık duş almak gibi yöntemler de ciltteki yanma, ağrı gibi hislerin hafiflemesine yardımcı olabilir. Ek olarak dengeli ve sağlıklı beslenme, düzenli uyku, sağlığa zararlı alışkanlıklardan uzak durma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de hastalığın daha kısa sürede geçmesine yardımcı olabilir.
Gece Yanığı ve Zona Aynı mı?
Gece yanığı, zona hastalığının halk arasında bilinen adıdır. Zonanın belirtilerinden olan ciltte şiddetli yanma hissi halk arasında hastalığın gece yanığı olarak adlandırılmasına neden olur. Zona hastalığında sinir lifleri boyunca ilerleyen iltihap zonklayıcı tarzda ağrıya ve şiddetli yanma hissine neden olur. Ağrı ve yanma hissi özellikle geceleri şiddetlendiği için insanlar zonayı gece yanığı olarak adlandırır.
Zona Hastalığında Yanma Olur mu?
Zona hastalığının en belirgin semptomlarından biri şiddetli yanma hissidir. Zona hastalığı sinir uçlarını etkilediği için ağrı genellikle yanma, batma ve zonklama şeklinde hissedilir. Genellikle hastalığın başlangıç döneminde başlayan ağrı ve yanma hissi ciltte kızarıklık, kaşıntı ve döküntüler ortaya çıktıktan sonra da devam edebilir.
Zona Hastası Nasıl Banyo Yapmalı?
Zona hastalarının ciltlerinde ağrı ve yanma olduğundan banyo yaparken yapılan yanlış uygulamalar hastalığın seyrini olumsuz etkileyebilir. İlk olarak suyun çok sıcak olmadığından emin olunmalıdır. Çok sıcak su ciltte tahrişe neden olabilir. Bu nedenle zona hastalarına ılık su ile duş almaları önerilir. Bunun yanı sıra şampuan, sabun gibi kozmetik ürünler de ciltte tahrişi artırabileceğinden uzmanların önerdiği ürünlerin kullanılmasında fayda vardır.
Suçiçeğine neden olan Varicella zoster virüsünün yıllar sonra aktif hale gelmesi sonucunda gelişen zona hastalığı erken dönemde müdahale edilmezse uzun süre devam eden sinir ağrısı gibi komplikasyonlara neden olabilir. Bu nedenle siz de cildinizin bir bölümünde yanma, ağrı, kızarıklık gibi semptomlar olması halinde uzman bir doktordan yardım almayı ihmal etmeyiniz.
